eerste dagen

Ik probeer al dagen een eerste bericht te sturen; het internet is slecht en allerlei technische dingen gaan fout: hier volgt een ongecorrigeerde versie nu het even kan: voor iedereen een fijne kerst de leestekens doen het nu ook niet meer ik gok dat het lukt

Ik weet nu al niet meer waar te beginnen. Je zou toch zeggen dat niets meer echt nieuw is na 26 jaar in deze contreien rondgezworven te hebben. En toch is het elke keer weer nieuw en anders. Stel je voor, een uur te vroeg landen bijvoorbeeld. Wel jammer dat mijn taximan pas besteld was voor een uur later. Een telefoontje kon dat snel oplossen gelukkig en ik had best wel haast. Normaal verblijf ik de dag van aankomst in Banjul op bezoek bij Gina. Dit jaar is ze er zelf niet en volgens mijn berekeningen moet ik meteen in Ziguinchor kunnen geraken met een beetje geluk. Tenminste, ik wil voor donker in Ziguinchor geraken. Op de websites van buitenlandse zaken Nederland en België raden ze mensen af om in Gambia over politiek te praten, het zou te gevaarlijk zijn. Wie schetst dan ook mijn verbazing wanneer ik meteen aangesproken wordt over de nieuwe president en dat gaat eigenlijk de hele weg naar de grens door. Er staan wel wat roadblocks op de weg, maar we kunnen overal doorrijden. Het meest opvallende is wel dat er nergens meer foto's van de aftredende president te vinden zijn terwijl daar echt stad en land mee vol hing. Weg, verbrand, de start van een nieuw Gambia! Laat ons hopen dat de zittende president inderdaad in vrede aftreedt en dat de nieuwe de verwachtingen van vooral de jeugd zal kunnen inlossen. Vrijheid van meningsuiting lijkt al gewonnen terrein.

Bij aankomst bij de taxistandplaats valt vooral de stilte op. Ik ben de 1ste klant richting grens en dat is geen goed nieuws. We wachten en kletsen ondertussen over het leven, het land en de familie van Aladji, mijn chauffeur. Elk jaar weer vraagt hij me om hem een vrouw mee te brengen. Hij is een aardige, hardwerkende man, ik zal eens rondkijken... Twee jonge meisjes komen aan en schrijven zich ook in voor dezelfde bestemming. We moeten 7 plaatsen vol krijgen. Ik word nerveus want de tijd tikt en rijden in het donker is gewoon geen fijne ervaring. Net wanneer ik besluit om te betalen voor de overgebleven plaatsen komt nog een oude vrouw aanstrompelen, dat scheelt weer (pas bij het omrekenen, niet mijn sterkste kant, kost een rit nog geen 1,5 Euro...). Gevoel voor vreemd geld duurt bij mij een tijdje en de waarde van de Dalasi heb ik nooit onder de knie gekregen.

Ik ben blij dat we onderweg zijn. Natuurlijk blijkt nu ineens nog eea opgehaald te moeten worden en dat was niet echt de afspraak. Je wordt in Afrika al gauw vreemd aangekeken als je blijk geeft van haast te hebben, en vaak ben ik het met ze eens, alleen gaat dit ook over veiligheid. ' s Nachts rijden is een extra risico wat ik graag vermijd. Gambia uit en Senegal in gaat op een tempo dat ik ga twijfelen of ik wel alle stempels heb en voor ik het weet staan we op de taxistandplaats waar de auto's naar Ziguinchor vertrekken. Het geluk is weer met mij en ik ben nummer 7, ik betaal en we vertrekken. Zelden heb ik zo'n uitgeklede auto gezien, en echt, ik heb al in wat wrakken gezeten. Ik kan het hele mechanische systeem aan de binnenkant van mijn deur bestuderen, hoe het raam (als dat er zou zijn) naar beneden gedraaid wordt, hoe de knop om de deur af te sluiten werkt en hoe je de deur open en dicht zou kunnen maken ware het niet dat daarvoor een ingenieus ijzerdraadje voor verzonnen was. Ik stel dan maar al mijn hoop op de motor. Niets is vervelender dan ergens in het donker langs de weg te moeten overnachten omdat de auto het begeven heeft. Hij start meteen, een goed teken. Het lawaai van de rammelende carrosserie is niet te beschrijven, maar een absolute bijzaak. De voorklep wipt steeds op en neer alsof ze open wil springen. Toch klinkt de motor zelf best aardig en ik krijg toch weer een beetje vertrouwen. Wanneer we moeten afremmen voor een koe zakt de moed me in de schoenen. Dit wrak heeft geen remmen of, je moet een soort fitness oefening uitoefenen op het rempedaal waarvan onze jonge, goed getrainde chauffeur zwetend moet bijkomen. Nu snap ik waarom ik als laatst aangekomen passagier toch vooraan ben komen te zitten. Dat is normaal de 1ste plaats die verkocht wordt. Wat doe ik? Uitstappen? Lijkt me ook weer niet zo'n goed idee. Naast alle beesten, koeien, geiten, honden en kippen op de weg, moet er ook nog uitgeweken worden voor balancerende fietsers met een zestal zakken houtskool op hun bagagedrager (neen, echt, naast Nederlanders kunnen ook Senegalezen wel een kunstje uithalen met bagage op hun fiets) moet ook nog steeds gezigzagd worden tussen de roadblocks waar je vroeger voor moest stoppen. Op de weg liggen enorme boomstammen waar je in een slinger tussendoor moet. De meeste auto's remmen niet eens af, die van ons kon dat toch al niet. Arme zenuwen van mij...


Verstuurd vanaf mijn iPad
Deel 2
Voor het regelen van de lift morgen heb ik wel een Senegalese simkaart en dat blijkt ineens een minder eenvoudig op te lossen probleem. De winkels zijn al dicht en we worden van het kastje naar de muur gestuurd. Ik geef het op en laat me naar mijn favoriete hotel brengen. Ik krijg de allerlaatste kamer, dat heb ik nog nooit meegemaakt. Misschien een idee om de volgende keer toch maar vooraf te reserveren. Die avond lukt het me niet om naar Sao Domingos te bellen en ik vraag me af of ze wel op me zullen wachten als ze niets horen.

Bij de bar staat een man die ons onderweg al naar een winkel had gewezen. Ik probeer aan zijn uiterlijk een idee te vormen over wie hij is. Hij valt een beetje uit de toon maar lijkt hier welbekend. Het is een hotel waar veel Franse zeilers elkaar ontmoeten. De kamers zijn goedkoop, al jaren, het eten en de drank zijn dat iets minder. Hij ziet er een beetje verlopen uit, met allerlei kettingen om zijn nek, een petje op zijn hoofd waar wat rastavlechtjes onderuit piepen. Ik schat hem op een jaar of 60, misschien iets ouder. We raken aan de praat. Hij kent Guinee Bissau goed en heeft een uitgesproken mening over de politieke situatie daar, precies tegenovergesteld van hoe ik er over denk. Wanneer blijkt dat de huidige president een persoonlijke vriend van hem is begrijp ik zijn mening al gauw iets beter. Ook over de situatie in Gambia heeft hij ideeen die ik nog niet eerder hoorde. Er zou toch sprake zijn van een soort fraude die ik niet helemaal vat. Het wordt nog een gezellige avond zo en mijn Frans warmt ook langzaam maar zeker een beetje op. Vreemd hoe je over je tong struikelt als je een taal lang niet gesproken hebt (en niet op de juiste woorden kan komen natuurlijk). Hoewel hij regelmatig op dienstreis naar Bissau blijkt te gaan , wil hij daar nooit overnachten. ' Dan komen de meisjes 's nachts op je deur kloppen' zegt hij. Ik kan me daar alles bij voorstellen. ' Guineers doen niet veel meer dan feesten en beesten' is zijn mening en, jammer genoeg, moet ik hem ook daar wel een beetje gelijk in geven. Er is nooit geld, maar de bars zitten vol, men rijdt in de duurste auto's en alle geld gaat uit naar uiterlijke schijn. We wisselen adressen uit en hij blijkt de secretaris genaraal van de mensenrechten organisatie in Senegal te zijn. Ik begrijp zijn standpunten hierdoor wel beter. Natuurlijk komt ook het onderwerp migratie ter sprake. Hoe kan je jonge mensen er van weerhouden om weg te gaan? Door ze een toekomst te bieden, maar hoe doe je dat? In Guinee zijn ondertussen heel wat jonge goed opgeleide mensen (ook heel veel zonder enige opleiding natuurlijk), maar er is gewoon geen werk. De staat heeft al te veel ambtenaren en ze betaald erg slecht. Hier zijn geen bedrijven, ondernemers, dus ook geen werkgelegenheid. Mensen trainen is een, ze kansen geven is wat anders. Instabiele landen als Guinee Bissau krijgen geen investeerders, je zou wel gek zijn om je geld te wagen aan een land als dit.

Eerste opdracht in de ochtend is de jacht op een simkaart. En dan blijkt dat je je moet registreren met een nationale identiteitskaart en, die heb ik natuurlijk niet. De vaste telefoon van het hotel werkt ook niet en uiteindelijk kan ik van iemand een telefoon lenen. De lijn is slecht maar ik krijg Luis te pakken en we spreken af dat hij me bij de grens ophaalt. Zelden ben ik zo snel door alle formaliteiten heen gevlogen terwijl je het tegendeel zou verwachten. Ik ben weer thuis.

Op de veranda bij Luis zitten Liesbeth en haar dochter Anna. 20 jaar is Liesbeth niet in Guinee geweest maar ze ziet er ook uit alsof ze thuis is aangekomen. Het is een gezellig weerzien en we praten wat bij, roddelen wat en de tijd gaat langzaam voorbij. Luis moet nog wat regelen en dan kunnen we gaan. Dat regelen duurt een hele tijd en het ritme van het land neemt langzaam over. Ik denk dat dit een soort mindfullness is, maar dan goedkoper. Je geeft je langzaam over aan wat je toch niet kan veranderen. Dit lukt mij altijd wonderwel. De reis naar Bissau is razendsnel en wee herinneren ons de tijd dat we met twee veerponten moesten oversteken. Het is ook wel jammer dat het weg is. Wachtend op de pont kwam je iedereen tegen. Liesbeth verteld dat ze onderweg naar Bissau het grootste deel van haar zaken al kon afhandelen in de barretjes, wachtend, soms alleen maar hopend, op een veerboot. Nostalgie.

Ik logeer bij Gidia, een vriendin van lange jaren. Mijn logeeradres van de afgelopen jaren bestaat niet meer, dus moest ik op zoek naar iets nieuws. Dit leek me een prima alternatief. Ook Liesbeth kent Gidia natuurlijk goed uit haar Sao Domingos tijd. Uiteindelijk slapen we hier allemaal. In het afgelopen jaar zijn er weer een aantal nieuwe straten aangelegd waardoor deze plek nog makkelijker te bereiken is. Ook hier weer een fijn weerzien natuurlijk. Het is al snel donker en mensen en kinderen komen zich voorstellen, ik zal ze morgen weer niet herkennen als het licht is. Afonso heeft zich ondertussen ook bij ons gevoegd.

De volgende dag wil ik vooral besteden aan het uitdelen van alles wat mensen me hebben meegegeven aan geld, brieven en cadeautjes. Het is leuk om Sinterklaas te spelen met andermans spullen. De eerste stop is de school waar ik al eerder was en waar toen met geld van vrienden een waterput is gegraven. Het is een fantastisch weerzien. Ik ben zelden op plekken geweest die zoveel energie uitstralen. Van directeur tot secretaresse, iedereen is even enthousiast.


Verstuurd vanaf mijn iPad
Deel 3
Mijn auto is ondertussen weer gerepareerd, nu moeten nog documenten geregeld worden, inspectie, verzekering en belastingen. De inspectie doet Afonso waarna hij me ophaalt om de rest te gaan regelen. We maken gebruik van het feit dat we samen zijn om de gemeenschappelijke bankrekening die we hier hebben op te zeggen. Dat heeft wat meer voeten in de aarde. Er zijn veel wachtenden voor ons, gelukkig geven sommigen het af en toe op. In het jaar dat de rekening niet gebruikt is heb ik 100 Euro schuld gemaakt aan administratieve kosten. Die moeten eerst betaald worden en daarvoor zouden we een tweede keer in de rij moeten gaan staan. Gelukkig is er een achterpoortje, een bankbediende raadt ons aan de hulp in te roepen van een van de hogere bedienden om ons wat sneller door het proces te helpen. En dat lukt, ik ga er van uit dat mijn kleur hier wel een rol speelt. Ik probeer er zo weinig mogelijk gebruik van te maken, maar soms is het wat handig om wit te zijn. 2 uur later staan we buiten, hebben we de schuld betaald en de rekening opgeheven. Alvast een van de plannen is hiermee uitgevoerd. Hoewel het wel een hele zit is, is het ook gezellig want natuurlijk kom je kennissen tegen tijdens het wachten. Veel omhelzingen en afspraken om elkaar weer te zien. Meestal lukt dat laatste niet, maar de intentie is er wel. De familie in Pilon weet nog niet dat ik in het land ben, ik heb geprobeerd dat zo geheim mogelijk te houden. Toch werden we, niet geheel onverwacht, ontdekt. Sam Maykel, mijn protégé moest toevallig een klus komen klaren in de bank en botste zowat op mij. Hij was helemaal verbaasd en blij. We spraken af elkaar later op de dag thuis te treffen wat uiteindelijk niet echt gelukt is. Nu moest ik natuurlijk wel naar Pilon, daar kon ik dan ook de laatste betalingen gaan doen. Ik liep de straat in en zie een vrouw voor me een beetje zuchtend en waggelend, in zichzelf pratend met zware tassen in beide handen en ook nog een tas op haar hoofd. Ik herkende meteen Maria! Ik sloop een beetje achter haar aan en zei: Mevrouw, zal ik wat helpen met dragen? Ze schrok zich natuurlijk een ongeluk en liet bijna alles uit haar handen vallen. Het was natuurlijk weer een fijn weerzien en na veel gegroet en hoe is het, en Flip, en Mart, en allerlei andere vrienden en namen kwamen we thuis aan waar Miguel op het punt stond om te vertrekken.

Het werd een middag van veel zitten en hangen en bijpraten en nogal wat verhalen over kennissen en vrienden die overleden zijn. Vooral de buren zijn erg zwaar getroffen. De vrouw des huizes is op 3 maanden tijd haar moeder, haar broer en haar zoon verloren. Haar broer was een goede vriend en hoewel ik hem lang niet gezien heb, hij woont al jaren in Portugal, maakt het me erg droevig. Seco was jonger dan ik. De zoon was zo oud als Flip. Waaraan ze overleden zijn? Het blijft meestal een onbeantwoorde vraag. Ook Miguel's broer is weer een zoon verloren, dat is de derde volgens mij. Dit vind ik nog altijd een van de moeilijkste dingen hier. Mensen overlijden veel te vroeg en hebben meestal geen idee waaraan. Zonder twijfel zitten er veel bij die in Europa gewoon zouden genezen. Men leeft erg ongezond door armoede. Het eten bestaat hoofdzakelijk uit rijst, daarbovenop ligt dan een karig visje dat met velen gedeeld moet worden, een hoopje gestampte groenten maakt het diner af. Voor velen geldt dat ze maar 1 keer per dag eten. Ziektes worden met allerlei kruiden, blaadjes, thee en boombast behandeld. Pas wanneer iemand op sterven na dood is wordt de hulp van een arts ingeroepen. Het gevolg is dat niemand naar het ziekenhuis durft, daar ga je namelijk dood en vaak klopt dat. Maar geen arts kan een half lijk weer tot leven roepen natuurlijk.

Hier waar ik woon is een bar aan huis. Naast bier wordt er ook erg veel sterke drank verkocht. Gidia maakt van de lokale rum allerlei soorten mengseltjes met planten en vruchten. ' s Ochtends vroeg staan deze drankjes aan de straatkant uitgestald. Veel mensen komen 1 of 2 glaasjes achterover slaan, tegen de kou - het is niet warm in de ochtend, dat moet ik toegeven, maar om daar nu met z'n allen een borrel tegenaan te gooien is toch weer wat anders, een trui aantrekken helpt meestal ook. Ik denk dat veel van de klanten dit ook zo op hun lege maag drinken, dat lijkt me toch echt geen goed idee. Een man vraagt me vanochtend of het goed voor hem is, ik antwoord dat het vooral goed is voor de portemonnee van mijn gastvrouw, maar voor zijn gezondheid zeker niet. Hij kijkt verbaasd en neemt uiteindelijk geen borrel. 's Avonds zie ik dezelfde klant de ene na de andere borrel achterover slaan, hij is niet echt van de drank genezen en Gidia is geen klant kwijt, gelukkig maar....

Morgen ontmoet ik een van de eigenaars van de African Princess, opvolger van de African Queen uit onze tijd hier. Hij neemt met enige regelmaat klanten van mij over. We hebben elkaar nooit eerder gezien maar hij heeft me uitgenodigd. Hij is alleen morgen hier, ze komen namelijk klanten oppikken. Ik ben erg benieuwd.