Excursie Gandauda

Domingos belde me over een Mandinga ceremonie vlakbij Bafatá. Mijn eerste reactie was dat ik eigenlijk geen geld heb om zomaar een dagje op en neer te rijden om een ceremonie mee te maken in het oosten, temeer omdat ik een uitgebreide trip daarheen aan het voorbereiden ben.

Het gesprek was amper beëindigd toen ik me bedacht dat misschien ook andere mensen geïnteresseerd zouden kunnen zijn. Ik vroeg hem dan ook om meer informatie. Het zou gaan om een ceremonie waarbij een natuurlijke bron wordt schoongemaakt. Alleen op die dag kunnen mensen een verzoek tot 'de goden' richten. Het klonk best wel interessant en dus trok ik de stoute schoenen aan op zoek naar klanten. Het aanbod was een reis naar Gandauda met een lunch ter plaatse en koude drankjes voor onderweg. Al gauw had ik meer mensen bij elkaar dan ik kan vervoeren. De prijs die ik berekend had bleek geen drempel te zijn. Het is wel bekend dat Guineers graag iets boeken en er later op terugkomen en dat gebeurde dan ook prompt. Een goede les natuurlijk. Uiteindelijk vertrokken we met Domingos als chauffeur, Afonso als logisticus en ikzelf als 'personeel'. Onze klanten: Gill en haar Gambiaanse (Mandinga) vriend Kemba, Braima de boekhouder van SNV en Carolina een Braziliaanse PhD studente over Afro-Mandinga muziek. De toerisme verantwoordelijke van SNV, Didier, en de P&O verantwoordelijke, Emilia, haakten op het laatste moment af. Ach, dan zaten we maar wat ruimer, ik had er in elk geval ondertussen best veel zin in.

Ik geniet er erg van dat ik voor dit soort uitstappen gewoon een chauffeur heb. Het geeft me de mogelijkheid om me heen te kijken, iets wat achter het stuur toch een stuk minder eenvoudig is. Daarnaast rijdt hij gewoon erg goed en dat komt mijn auto ten goede. Het verbaasd me toch weer hoe groen het landschap toch nog is terwijl de regentijd toch al heel wat maanden achter ons ligt (zo'n 3,5 maand). De mango bomen staan in bloei en sommigen hebben al vruchten ter grootte van een ei. Ik zie nog geen vruchten in de cashewbomen, maar dat komt vooral omdat die niet opvallen als ze nog klein zijn denk ik. Bij de afslag van Bambadinca liggen nog steeds bergen zoete aardappelen en nu ook enorme pompoenen. Daarnaast worden hele zakken sinaasappelen voor een spotprijs aan ons opgedrongen. Dit is het hoogseizoen waarin ze eigenlijk niets meer opbrengen maar wel zo lekker zijn. We laten de verkopers links liggen en stoppen alleen bij een vleesstalletje om vers geslacht rundvlees in te slaan. Domingos heeft inkopen gedaan voor de lunch die door zijn vrouw Fanta klaargemaakt zal worden. Ik voldoe dus helemaal aan de eco/duurzame toerisme regel om 'de lokale bevolking' te laten verdienen aan toerisme. Na een korte stop in Bafata om het eten af te zetten bij de kokin rijden we naar het dorp.

Hoewel we onaangekondigd aan komen zetten worden er meteen stoelen uit de omliggende huizen gehaald waarop we even kunnen zitten uitwaaien. We worden opgeschrikt door gillende kinderen en zien de 'Kankurang' achter hen aan hollen. De Kankurang is een geest. Hij is gekleed in een pak van zachtgestampte boombast die met touw om zijn lichaam gedraaid is. De lange haren wapperen om hem heen als hij achter de kinderen en de vrouwen aangaat. Hij heeft een zwaardachtig mes in de handen waarmee hij wild om zich heen zwaait. Je kan met geen mogelijkheid zien wie er in het pak zit. Wanneer ik aan de man die zichzelf als onze gids heeft aangesteld vraag wat de precieze betekenis van de Kankurang is, zegt hij dat ik daar niet naar mag vragen. Het is een erg groot geheim dat alleen bekend gemaakt wordt aan mannen tijdens hun besnijdenis. Ik begrijp wel dat het om een geest gaat die onder anderen de barraken waar de besnijdenis plaatsvindt bewaakt. Dat wij blanken alleen maar een in bast verklede man zien doet helemaal niet ter zake.

Domingos verteld hetvolgende verhaal: In een dorp werd een kankurang beschuldigd van diefstal. De dorpsoudsten zeiden dat een kankurang niet als een persoon veroordeeld kan worden omdat het een geest is. Het dorp wilde dit niet geloven. Het pak van de kankurang werd in het midden van het dorp neergelegd en alle dorpelingen schaarden zich er om heen. Plots begon het pak te bewegen en in een oogwenk stond het pak rechtop en stormde op de bevolking af. Die stoven natuurlijk in paniek uit elkaar. Sindsdien weet iedereen dat het niet om een verklede man gaat.

We mogen voorlopig niet naar de bron omdat de kankurang nog geen toestemming gegeven hebben. Ze zijn ondertussen wel met zijn tienen en zorgen voor een hoop gegil, vooral onder de vrouwen die blijkbaar echt bang voor hen zijn. Onze gids neemt ons ondertussen mee naar de school die door Plan Internationaal is neergezet. Een erg mooi gebouw met een kleuterschool voor een 200-tal leerlingen en verder twee grote lokalen voor de eerste vier klassen lagere school. Er is zelfs een speeltuintje voor de kleuters en er is een grote overdekte aktiviteitenzaal. De zaal mag voor allerlei gemeenschaps aktiviteiten gebruikt worden maar niet voor politieke of partij bijeenkomsten. Slimme zet van Plan. Een stukje verder staat een enorme watertoren die dmv zonne energie gevuld wordt. Er staan 7 waterpunten in het dorp verspreid en het scheelt de vrouwen een hoop gesleep met water. Pas later begrijpen we hoe groot het verschil is, de bron waar water gehaald werd ligt op een fikse afstand lopen van het dorp maar er moeten ook nog eens flink wat rotsen afgedaald worden. Ik kan me bijna niet voorstellen dat je dat met een emmer op je hoofd kan, vrouwen draaien hun hand er niet voor om om met een teil van 50 liter op hun hoofd hele afstanden af te leggen. Er moet nu wel voor het water betaald worden. Dit om mogelijke reparaties te kunnen financieren. Dit is een project van de Europese Unie.

Wanneer de kankurang de bron vrijgeven lopen we erheen omringd door het hele dorp. Er heerst nogal wat hilariteit terwijl wij dachten dat het een hele serieuze aangelegendheid was. Een eindje voor de bron bevindt zich een heilige steen. Daar kan je een wens doen. Je moet 3 kilo rijst, 2 kilo suiker en 16 witte kolanoten meebrengen om te offeren. Er wordt vooral om zwangerschap gevraagd, blijkbaar is deze steen erg goed in zwanger maken. Er staan rijen mensen aan te schuiven. Het valt me steeds weer op hoe makkelijk men hier toegang krijgt tot rituelen. Ze spelen zich gewoon voor je neus af en niemand doet moeilijk over foto's maken of gewoon pottenkijkers, toch een heel verschil met veel andere landen. We dalen nog verder af tot we bij de natuurlijke bron komen. Deze staat vol met vrouwen en meisjes die met hun handen en met emaillen bakjes de modder uit de bron scheppen. Sommigen zitten zelf helemaal onder de modder, er wordt wat afgespat en gespetterd. Ondertussen worden flessen met het bronwater gevuld bij het gat waar het uit de stenen opborrelt. Er worden allerlei krachten aan het water toegekend.

Het is een lawaai van jewelste, boven staat een groepje trommelaars die vooral de jonge meiden aan het dansen krijgen. Het zand stuift metershoog op en kruipt in je neus en je ogen. De kankurang lopen zwaaiend met hun zwaarden door de gillende menigte. Het is werkelijk een spektakel. Gill maakt massa's foto's, ik probeer wat geluidsopnamen te maken maar dat is geen succes blijkt achteraf. Mijn voice recorder maakt weinig onderscheid tussen dichtbij en veraf waardoor het één grote kakofonie wordt.

Vluchtend van het stof lopen we weer naar boven waar ondertussen onze lunch is aangekomen. We kopen wat palmwijn van een voorbijfietsende man en laten ons het eten erg smaken. Een heerlijke caldo de chebeng, rijst met palmnotensaus en vlees. Hoewel ik 's middags nooit zoveel trek heb, eet ik me helemaal rond, en niet ik alleen. Dit is in elk geval een succes. Iedereen is enthousiast en ik denk dat ik een formule gevonden heb om wat extra reisjes uit te zetten waar ik geen toeristen uit het buitenland voor nodig heb. Het gaat er nu veel meer om een soort agenda van dit soort gebeurtenissen uit te werken.

Wanneer we thuiskomen is er geen water, dat is al de 10de dag! Ondanks het feit dat we echt flink smerig zijn van het zand, stof en zweet moeten we ons heel zuinig met elk één beker wassen. Met ons waswater kunnen we ook nog de WC doorspoelen. We zijn al wel gewend erg zuinig aan te doen. Drinkwater is nu nog het moeilijkst en ik koop maandag dan ook 2 jerrycans van elk 25 liter om zo drinkwater in huis te halen. Ik begrijp van mensen van het electriciteits- en waterbedrijf dat er geen diesel is – de staat betaald weer eens niet en de bevolking zit dan dus zonder water. Dat er geen stroom is vind men al lang niet erg meer.

Over stroom gesproken, onze zonne energie installatie wordt eindelijk afgeleverd. In plaats van drie dagen heeft het vervoer vanuit Gambia hierheen ruimschoots drie weken geduurd. Maar nu is het eindelijk hier en kan het spul geinstalleerd worden. Ik heb daar nog een hard hoofd in omdat de installateur graag op zich laat wachten, maar, wie schetst mijn verbazing als we ineens een dag later een volledig functionerende zonne installatie hebben. We hebben in elk kamer 1 lampje en kunnen onze computers opladen. We moeten langzaam maar zeker uitzoeken hoe we precies met alles om moeten gaan en hoeveel we kunnen gebruiken per dag. Het is echt luxe, nu hoeven we 's avonds niet meer steeds de hort op omdat we thuis niets kunnen doen. Misschien kan ik nu eindelijk eens de films zien die Gill allemaal heeft meegebracht. Ik verheug me er nu al op.

Ondertussen is ook het grote Carnavalsfeest weer voorbij. De optocht was minder indrukwekend dan twee jaar geleden, ik vond hem vorig jaar ook al erg kort. Dit keer nog minder maskers, hopelijk wordt het geen trend om elk jaar minder te investeren in de optochten. Het is verder toch vooral een feest van veel eten en drinken. Er is dit jaar ook enorm veel muziek. Er zijn drie grote podia waarop vanaf de vroege avond tot laat in de nacht optredens zijn. Ik stoor me wel aan het feit dat iedereen ondertussen denkt dat hij artiest is. Sommigen zingen zo vals dat mijn haren recht omhoog gaan staan.

Misschien ga ik dit weekend naar een grote Balanta ceremonie. Het hangt nog een beetje af van wie er mee wil en wie de weg kent. Ik ben een grote fan van hun zang en dans.

Lieve

www.binobaibissau.nl
ljacques@xs4all.nl
binobai.bissau@gmail.com