Mannen- en vrouwenzaken

Haha, Lieve gaat eindelijk een gender verhaal schrijven denken een paar mensen nu. We zullen zien.

Ik heb me altijd meer onder mannen dan onder vrouwen begeven. Misschien wel omdat ik uit een vrouwengezin kom en op meisjesscholen gezeten heb. Misschien omdat ik op de schaal – mannelijk vrouwelijk – een beetje in het midden zit. Ik weet het zelf in elk geval ook niet. Met het ouder worden komen er toch steeds meer vrouwen in mijn leven. Alleen blijk ik erg weinig van ze te weten, zowel in Europa als hier. Mijn vermaarde 'slechte moederschap' is alleen maar een teken van hoe weinig ik met vrouwen optrok. Ze zouden het me wel verteld hebben als ik dichter in hun buurt geweest was, want, dát is internationaal denk ik, dat vrouwen elkaar vanalles vertellen.

Linda:
Maar goed, hier trek ik ondertussen ook met een aantal vrouwen op. Allereerst is daar natuurlijk mijn Linda die mijn ochtenden opfleurt en dan ook nog eens mijn huishouden doet (gelukkig op dit moment niet veel werk voor haar want ik ben alleen en maak niets vuil omdat ik steeds de hort op ben). Zij is kostwinner van haar gezin. Dat geeft haar natuurlijk wel een beetje macht, maar toch stelt zij zich op een bepaalde manier onderdanig op naar haar man toe. Ik krijg de absolute kriebels van die man van haar. Omdat ik ooit rechtstreeks tegen hem zei dat ik vond dat hij zijn vrouw wel erg weinig hielp in haar overlevingsstrijd zei hij tegen me: “Hoe kom je er bij dat ik op de markt iets kan gaan verkopen, daar heb ik niet voor geleerd”. Op mijn vraag of zijn vrouw daar dan wel voor naar school was geweest had hij niet meteen een antwoord. Ondertussen begrijp ik een beetje van Linda dat zij, in ruil voor de veiligheid van 'het hebben van een man', bereid is zich voor hem uit te sloven en niet veel van hem te eisen. “Mindjer sim homi ka ta teng rispitu!”, een vrouw zonder man wordt niet gerespecteerd. Daarnaast, “I ka ta sutang”, hij slaat me niet! Veel meer dan dat kan een vrouw toch echt niet verwachten van een echtgenoot begrijp ik hier uit.

Mana:
Na Linda is er Mana, ook bekend als Cezaltina, sinds jaren mijn pleegmoeder. Ik ben er nog steeds niet precies achter hoeveel kinderen ze heeft en van wie. In al de jaren dat wij met elkaar omgaan heb ik nooit een man in haar buurt gezien. Zij staat zelf heel erg haar mannetje in het leven en zorgt voor haar eigen kinderen, maar nog meer voor allerlei kinderen, jongeren en volwassenen die ze zo in haar leven tegen het lijf is gelopen. Ze kan geen onrecht verdragen. Een onrechtmatig gearesteerde politicus, of een groep gedeporteerden uit Spanje, kunnen op haar voedsel en steun rekenen. Een mishandeld of slecht verzorgd kind kan altijd bij haar terecht. Jammer genoeg moet ik ondertussen zeggen dat dit voor een deel verleden tijd is. Al twee jaar kan Mana niet meer lopen en is ze voor een groot deel bedlegerig. Een zeer slecht behandelde heupbreuk heeft haar aan bed gekluisterd en het scheelde weinig of ze had het opgegeven. Vandaag zat ik bij haar op de veranda en commandeerde ze het hele erf vanuit haar rolstoel. Ze weet precies wie wat moet doen of aan het doen is. Schelden kan ze als de beste maar er zijn weinig mensen die een kwaad woord over haar zullen zeggen. Ze heeft het niet makkelijk, haar zonen zijn nietsnutten en hangen nog steeds aan mama's rok. “Mannen... “ hoor ik haar verzuchten. Haar dochter probeert de touwtjes aan elkaar te knopen en wij, halfdochters, buren, vluchtelingen, vrienden, wij proberen een klein beetje voor haar te zorgen.

Maria de Fatima
Haar ken ik vanaf mijn eerste week Guinee Bissau. Zij leerde ons onze eerste Creolo woordjes en zinnetjes (samen met Willy natuurlijk). Ze is directrice van een grote lagere school. In Europa zou dat toch redelijk aanzien en in elk geval een vast inkomen betekenen. Het tegendeel is hier waar. Ze verdient een schamel salaris, als het al uitbetaald wordt. Ook bij haar is er geen sprake van een echtgenoot. Wel kinderen natuurlijk, ondertussen allemaal volwassen. Eentje studeerde toerisme in Dakar en werkt nu bij het Rode Kruis. Hij is denk ik tegen de 30 maar woont thuis waar mama alles voor hem doet. Gelukkig draagt hij wel financiëel bij (zegt Maria) – een zak rijst per maand.... Ondertussen woont ook een ongetrouwd nichtje met baby bij haar in. Rosinha is erg slim en moet van haar doorleren (terecht), dus zorgt Maria na haar werk voor de baby en betaald haar schoolgeld. Ze verdiende vroeger wat bij met het naaien van school-uniformen, maar zonder stroom lukt dat niet meer, haar ogen worden er niet beter op en het is 's avonds gewoon stikdonker. Rond Allerzielen maakt ze van linten en crèpepapier kransen om te verkopen. Met een kleine generator verdienen ze wat extra geld. Mensen betalen voor het komen kijken naar de Braziliaanse Telenovelas op TV. Dat brengt genoeg op om ook een visje op de rijst te leggen. Bedenk wel dat er maar 1 keer per dag gegeten wordt! Vorig jaar leerde ze een man kennen waarin ze wel geinteresseerd was. Het was wederzijds. Ze was wel een beetje bang voor zijn verleden, hij had veel gereisd en ze wist eigenlijk niets van hem. “Er zijn tegenwoordig ziektes” zei ze me. Ik raadde haar aan samen met hem een AIDS test te laten doen onder het mom dat ze beiden toch een heel leven achter zich hadden, en je weet maar nooit. Hij weigert en zij wil nu dus geen relatie met hem. “Jammer”, zegt ze, “maar wel zo makkelijk, geen man”.

Maria:
Over mijn andere Maria durf ik niet te veel te schrijven. Veel mensen die dit lezen kennen haar, maar ik kan ook niet om haar heen. Ik vind haar een hele bijzondere vrouw en wij hebben een speciale band vanwege haar man en de kinderen. Al ruim 4 jaar zorgt ze voor haar zieke moeder die een trombose gehad heeft en vrijwel niets meer onafhankelijk kan. Ze moet haar uit bed tillen, wassen, eten geven etc. Hierbij heeft ze wat hulp van haar dochter die hoofdzakelijk thuis zit, haar zoon die studeerten en haar pleegdochter die nog schoolgaand is, maar het meeste werk komt toch op haar schouders neer. Van thuiszorg is hier geen sprake, sowieso is er niemand die eens informatie komt geven over hoe je met een zieke zou om moeten gaan. Ik heb Maria nog nooit in een slechte bui gezien. Wij hebben vaak plezier met elkaar, lachen vaak samen (om mannen), en toch realiseer ik me regelmatig dat ik haar niet benijd. Er is geen vast inkomen en ze doet wonderen om de eindjes aan elkaar te knopen. Haar man verdient wel eens wat maar draagt niet veel bij aan het huishouden. Ondanks het feit dat ze beaamt dat mannen meer een last dan een lust zijn is er geen haar op haar hoofd dat er aan denkt een eind aan het huwelijk te maken. Je weet wel, een vrouw alleen....

Ben ik anti-man geworden tijdens mijn jaren hier? Neen, zeker niet. En gelukkig kom ik ook fantastische mannen tegen. Er zijn er best een hele hoop die kostwinner zijn voor hun gezin, of toch in elk geval zoveel mogelijk bijdragen. Omdat mannen vaak ambtenaar zijn en ambtenaren slecht betaald worden, ligt dat niet altijd voor de hand. Het is wel zo dat vrouwen veelal al wat ze verdienen in het huishouden investeren. Blijft er dan nog wat over, dan wordt er misschien een lapje stof gekocht voor een jurk of een pot créme voor de huid. De meeste mannen romen eerst hun eigen behoeften van het geld af (drank, sigaretten, uitgaan..), wat overblijft is voor het gezin.

Mamadou Djabaté:
In de laatste week van mijn vorig verblijf ontmoette ik Mamadou Djabaté (niet te verwarren met Mamadou Djabaté, mijn oude collega). Hij maakte meteen grote indruk op me. Hij herkende me uit mijn tijd als mede-eigenaar van het cultureel café Mansa Flema. Zijn verhaal over de jongerenorganisatie en zijn muziekgroep die hij had opgericht waren bijzonder interessant, te meer daar ik het dorp waar hij vandaan komt altijd als een toeristische bestemming in mijn achterhoofd houd (voor de kenners: Tabatho). Als hij met zijn 9 man sterke band optreedt, gaat de helft van het geld naar een fonds. Dit fonds wordt in het dorp besteed en zo hebben ze het museum heropgericht en één bungalow voor het ontvangen van gasten bijna afgebouwd. Gisteren ontmoetten we elkaar eindelijk weer aan de vooravond van zijn vertrek voor enkele weken naar Mali. Tijdens een eerdere reis daarheen slaagde hij er in zijn droom te realiseren, namelijk Salif Keita ontmoeten. Zijn verhaal hierover was ontroerend. Dit keer gaat hij met Salif Keita onderhandelen over de mogelijkheid om samen een CD op te nemen. Ik wens hem in elk geval het allerbeste. Voor de liefhebbers hang ik onderaan wat gegevens over zijn neef die het ondertussen erg goed doet in Portugal.

Afonso:
Gedurende mijn eerste weken van dit erblijf in Guinee logeerde ik dit keer bij mijn ex-collega, meedenker in mijn projecten en al jarenlange vriend Afonso, ook wel bekend bij veel van mijn lezers. Al ken je iemand al lang, samen in één huis wonen is toch weer een ander verhaal. Voor het eerst maakte ik hem mee samen met zijn vrouw en de kinderen. Een huis met regels, dat bleek al snel. De kinderen gaan niet alleen naar school maar worden op de voet gevolgd door beide ouders. Huiswerk wordt aan tafel gemaakt en niet bij de televisie. De deuren worden gesloten om muggen buiten te houden en elk kind heeft zijn taak die hij/zij in het huishouden moet uitvoeren. Als gast werd ik zo goed verzorgd dat ik me soms ongemakkelijk voelde, ik had de kinderen ondertussen wel van hun slaapkamer beroofd. De huistaken van de kinderen, Adainka, de dochter, en Fabio, de zoon, worden vrijwel op dezelfde manier verdeeld als de taken tussen Afonso en zijn vrouw. Zij zorgt voor het huishouden (met hulp van een werkster), hij zorgt voor geld, generator, de auto etc. Hoewel het als een hecht gezin aanvoelt is Afonso zelden thuis. Als hij niet aan het werk is of iets aan het regelen is voor het gezin of voor anderen, gaat hij op stap met zijn vrienden. Odette kijkt thuis naar de voetbalwedstrijden, Afonso met de vrienden buitenshuis. Mannen en vrouwen gaan sowieso zelden met elkaar op stap. Ik durf het bijna niet te zeggen, maar het is bijna regel dat als je een man (regelmatig) met een vrouw ziet in het uitgaansleven, dan is die vrouw niet de zijne.... Afonso zegt zelden 'neen' tegen iemand en staat altijd voor iedereen klaar. Zijn collega's en vrienden hebben aan hem een heel attente vriend.

Domingos:
En als laatste mijn Domingos, mijn chauffeur, maar ondertussen ook een meedenker in mijn plannen. Een man met enorm veel humor. Altijd vrolijk en bereid iets te doen. Ik heb maar af en toe werk voor hem en de rest van zijn tijd moet hij aanvullen met “surnes”, klusjes. Een klusje zoeken in Bissau is niet simpel, ze liggen niet voor het oprapen. Domingos heeft een rijbewijs, zowel voor auto's als voor vrachtwagens, en dat helpt natuurlijk. Hij is vaak in de haven te vinden waar hij helpt bij het lossen en laden als er geen minder zwaar werk te vinden is. Handen uit de mouwen steken! Als hij een opdracht voor mij doet is zijn eerste bekomernis het sturen van een zak rijst naar zijn vrouw in het oosten in Bafatá. Als het aan hem lag woonden ze daar met zijn allen, maar in Bafatá is helemaal geen werk te vinden. Zonet heb ik hem weer op reis gestuurd met Nederlandse gasten. Ik zie ze met een gerust hart vertrekken want ik weet dat ze in erg goede handen zijn.

Al schrijvend kwam ik dus eigenlijk alleen maar bij mensen uit waar ik vooral waardering voor heb, zowel de mannen als de vrouwen. Ach, er zijn al negatieve verhalen genoeg over Afrika en al zeker over dit land. Voor wat het gendergedeelte betreft, toch een klein woordje. Mensen zitten redelijk gevangen in traditionele rolverdelingen. Vrouwen hebben het vaak zwaarder dan mannen, en dan zeker in het binnenland. Ze hebben minder toegang tot heel veel zaken, vooral scholing is nog een groot probleem. Toch zie ik ook vaak groepjes vrouwen bij elkaar die enorme lol hebben terwijl ze bezig zijn met hun huiselijke taken of 's avonds zittend op de veranda voor het huis. Ze hebben hechte onderlinge relaties en komen voor elkaar op. De taken die verdeeld kunnen worden doen ze samen. Soms uit vrije keuze, soms omdat het nu éénmaal zo is. Langzaam maar zeker zie ik ook hier veel goed opgeleide, zelfzekere jonge vrouwen met een baan, een auto, een zelfstandig leven. Jonge meiden doen het goed op school, zijn gemotiveerd en halen de jongens langzaam maar zeker in, althans, die meiden die de kans krijgen om naar school te gaan.

Als extraatje krijgen jullie nog prachtige foto's van Ernst Schade, zo kom ik een beetje tegemoet aan het verzoek om foto's te sturen.
http://www.afrikanieuws.nl/site/Ernst_Schade_GuineeBissau/list_messages/23169

En nog een extraatje: een prachtige recensie over Kimi Djabaté, een oude bekende en broer van de hierboven beschreven Mamoudou Djabaté en informatie over zijn nieuwe CD:
http://blogcritics.org/music/article/music-review-kimi-djabate-karam/

Ik hoop dat ik iedereen weer een beetje blij gemaakt heb met dit verhaal. In het weekend ga ik op jacht naar een stuk grond in Cacheu. Lijkt me een mooie plek om mijn oude dag door te brengen...

Lieve

Lieve Jacques
Binobibissau
www.binobaibissau.nl
ljacques@xs4all.nl
binobai.bissau@gmail.com