Karnaval

20 februari 2020

Ik heb het gevoel dat ik steeds minder ga begrijpen van de politieke impasse. Wat ik hoor zijn vooral interpretaties, een soort geloof of zo. Op de radio, Radio Kapital, hoor ik luisteraars hun mening geven over het onderwerp van de dag: de verkiezingsuitslag, de verdeling van de winsten (die ooit gemaakt zouden kunnen worden) van de onontgonnen olievelden op de grens tussen Senegal en Guine Bissau, de prijs van de cashewnoten. Ik heb de indruk dat steeds dezelfde luisteraars bellen om hun mening te geven. Of die op feiten gebaseerd is of niet, dat is natuurlijk de vraag. Waar moet je zijn om feiten te horen? Ik heb eerlijk gezegd nog geen krant gezien, die worden trouwens ook maar door een enkeling gelezen en zijn vooral in het centrum te koop. Iedereen heeft tegenwoordig internet op de telefoon. Het nieuws wordt dan ook veelal van facebook gehaald. Iedereen is even overtuigd van zijn gelijk en omdat ik het nieuws gedurende het jaar te slecht blijft het dus wat wazig. Elk gesprek gaat er wel over.

De kinderen zijn vandaag alweer thuis. Maandag was een vrije dag: de dag van de leraar, dinsdag was ook een vrije dag: de school moest schoongemaakt worden. Gisteren waren ze op school, maar vandaag zijn ze weer thuis, er is een kindje overleden door het inslikken van een steentje. Geen idee of ze morgen gaan. Maandag en dinsdag volgende week is het sowieso vrij vanwege carnaval. Een schooldag duurt al maar 4 uur. In het schooltje hiernaast zitten 300 kinderen, ze zitten vrijwel in 1 ruimte en veel meer dan het opdreunen van het alfabet hoor ik daar eigenlijk nooit. Toch heet het een privé school en moet er voor betaald worden. Niet moeilijk dat kinderen interesse verliezen. Ze worden niet uitgedaagd.

Ik breng de middag door met Eveline in Bairro Ajuda waar een heerlijk visje voor ons gegrild wordt. Het is gezellig hoewel er nog niet echt veel klanten zijn. Aan een tafeltje naast ons zitten wat vrouwen. De jongste zet ineens haar pruik af en begint die uitgebreid te kammen. Die pruiken moeten echt snikheet zijn, maar, wie mooi wil zijn moet pijn lijden zij mijn oma altijd. Het onderhoud van het haar is best wel een bezigheid. Heb je geld, dan ga je naar een kapper en laat extsions innaaien en de krul uit je haar halen met een of ander chemisch product. Heb je geen geld, dan laat je de buurvrouw wat vlechtjes in je haar leggen. Hier en daar zie ik ondertussen ook vrouwen met een kort kapsel. Het staat de meesten erg leuk en vraagt een hoop minder werk. Het is natuurlijk overal hetzelfde, mensen met krulhaar willen het sluik en omgekeerd. Ook jongens vlechten hun haar steeds vaker, dat is toch meer een mode van de laatste jaren.

Plots ontstaat er ruzie tussen de vrouwen van de baracas. Het gaat er heftig aan toe en de scheldwoorden vliegen ons om de oren. Steeds meer vrouwen gaan zich er mee bemoeien en blijkbaar interesseert het niemand dat er klanten zitten. We komen er niet echt achter waar het over gaat, maar het zal wel geld zijn (of mannen, je weet het nooit).

Gisteren ben ik eindelijk bij Domingos op bezoek gegaan. Hij kwam net aanrijden in de auto van het project waarvoor hij werkt, een blinkend nieuwe Land Cruiser. Hij ziet er magerder uit, maar op het eerste gezicht gaat het wel goed met hem. Hij heeft al jaren diabetes 2, maar heeft dat goed onder controle. Wanneer hij aan komt lopen zie ik dat hij erg onzeker en aarzelend loopt. Hij vertelt dat hij een tijd geleden helemaal niet meer kon lopen. Na een hoop onderzoeken werd hoge bloeddruk geconstateerd. Daar neemt hij nu medicijnen voor. Ik heb nogal twijfels over deze diagnose, de medicijnen lijken wel te werken. Ook tijdens het gesprek heb ik de indruk dat hij ook daar wat stuntelt en hapert en soms helemaal niet op woorden kan komen. Zijn werk is best zwaar, hij zit de hele dag in de auto en levert medicijnen af bij gezondheidsposten in het hele land. De wegen zijn soms erg slecht en ze betalen slecht. Tegen iedereen die langskomt vertelt hij wie ik ben en wat ik allemaal voor hem gedaan zou hebben. Het is vervelend en overdreven. Hij vraagt zich af wanneer ik weer met een project kom zodat hij voor mij kan gaan werken. Dat die kans klein tot onbestaand is wil hij niet horen. Omdat ik hier zo lang heb rondgehangen zijn er mensen die denken dat ik eigenlijk gewoon SNV ben. Met een vingerknip kan ik de Nederlandse projecten weer terug laten komen. Dat ik maar de secretaresse was gaat er niet in. Ook niet dat ik het geld niet zou hebben om zelf een project te financieren. Soms is dat erg lastig en omdat het toch niet echt uit te leggen is laat ik het ook maar zo.

Het is mijn laatste dag hier in huis. Morgen verhuis ik naar een airbnb die ik maanden geleden gereserveerd heb. Ik ben wel benieuwd. Met carnaval komen er vaak ook toeristen uit Senegal en Gambia en dat zie je duidelijk. Overal lopen groepjes blanken die de stad verkennen. Precies daarom had ik deze reservering gemaakt. Gill woont nu een paar dagen in het huis van de familie van de jongen die zij een aantal jaren geleden geregistreerd hebben. Het is tegenover de baracas en daardoor ook erg lawaaierig. Er wonen ook nogal wat mensen in huis en ze deelt het bed met haar pleegzoon Cherif. Ze kijkt er dan ook naar uit om te verhuizen naar de airbnb. Ze heeft besloten niet mee naar Buba te gaan, wel jammer natuurlijk, maar zo kan ze meer tijd met Cherif doorbrengen en dat was toch de reden om te komen.

Ik wacht op Afonso. We gaan op zoek naar Mariska die hier zou zijn en een van deze dagen waarschijnlijk weer vertrekt. Ik wil haar heel graag zien. Ze is één van de twee Belgen die hier regelmatig komen of wonen. Zij is eigenaar van een radio die gerund wordt door haar man. De andere is Jean-Claude. Hij heeft een restaurant dat nu uitgebaat wordt door een Italiaan. Daarnaast is hij aannemer. Meestal loop ik hem wel tegen het lijf, maar tot nu toe heb ik hem nog niet gezien. Er staat geen auto voor de deur van Mariska's huis. De werkster vertelt waar ze is waardoor ik ook meteen weet dat ze op het punt staat te vertrekken. Ze is cana gaan kopen bij Pinto Lopes, de enige ponta in Bissau. Dat doet ze altijd op haar laatste dag. Ik denk niet dat je in Europa snel ergens kan aanbellen en vragen waar de eigenaar zich bevindt, gelukkig kan dat hier dus wel. We vinden hen inderdaad op het terras en het is een heel fijn weerzien. Samen gaan we kijken naar het huis dat ze aan het opknappen/verbouwen zijn. Ik ben er eerder geweest, kort na de oorlog. Er was een bom op gevallen en de schade was best groot. Ondertussen heeft het zo'n 20 jaar leeggestaan en is er dus nogal wat werk aan. Het huis biedt veel mogelijkheden en heeft een mooie voor en achtertuin. De weg er naartoe is erg slecht hoewel het toch gewoon in de stad is en zelfs de weg is naar het busstation waar dus nogal wat verkeer overheen moet. Alles in de omgeving ligt onder een dikke laag stof en zand. Niet echt wat je een gezonde omgeving kan noemen. Gelukkig ligt het huis net wat verder. Het is nog geen middag wanneer we in een barretje belanden voor een biertje. Daar wachten we op Mariana, een Roemeense die hier al eeuwig is en op dit moment het hotel beheerd in Orango, één van de eilanden en bekend omdat het de enige zoutwaternijlpaarden ter wereld huisvest. Het is een bewonderenswaardige vrouw en dit is niet haar eerste project. Ze is veeleisend maar vind ook altijd weer financiering en mensen die mee gaan in het project. Omdat Orango beschermd is door de UICN zijn er goede mogelijkheden. Ondertussen hebben vrijwel alle nijlpaarden een chip waarmee ze gemonitord kunnen worden. Het hotel is de toegang tot het beschermde gebied en zo kan ook voorkomen dat er te grote groepen of te veel mensen tegelijkertijd bij de nijlpaarden kunnen komen.

Al jaren hoor ik verhalen van mensen die bedrogen zijn door afzetters. Meestal gaat het om beloftes van grote hoeveelheden geld die niet nagekomen worden. Ik vind het vreemd dat er mensen in blijven trappen omdat ik dezelfde verhalen steeds opnieuw hoor. Misschien is het wel te vergelijken met wat nu bij ons phissing is. Een systeem waar toch ook, ondanks waarschuwingen, mensen in trappen. Snel rijk willen worden komt blijkbaar overal voor hoewel de manieren waarop verschillend zijn.

Om 6 uur staan we weer op de bus te wachten naar Buba. Ik heb er zin in. Het betekent wel dat we carnaval in Bissau voor het grootste deel zullen missen, maar dat vind ik eigenlijk niet eens zo'n probleem. Het is ook niet anders te plannen. 3 weken zijn echt wel kort, ik heb nog zoveel mensen niet gezien en ook niet laten weten dat ik hier ben. De bus vertrekt om half 7 en is vol. Afonso rekent er op dat we er rond een uur of 10 wel moeten zijn, maar dat valt een beetje tegen en we tuffen eindelijk Buba binnen rond half 12. De weg is erg achteruit gegaan. Er wordt geen onderhoud gepleegd en de oorspronkelijke kwaliteit is al niet bijzonder goed. Gelukkig heb met deze bussen niet zo veel last van al die gaten in de weg, maar voor de bussen zelf is het natuurlijk een regelrechte ramp, die zullen niet lang meegaan. Wat me langs de weg vooral opvalt zijn de enorme hoeveelheden houtskool die te koop staan. In vrijwel elk dorp waar we doorheen rijden liggen echt bergen zakken opgestapeld. Niet echt een goed teken denk ik. Het is natuurlijk wel de enige brandstof die gebruikt wordt om te koken. Met een stijgend aantal inwoners stijgen de behoeftes natuurlijk mee. Verder heb ik ook het gevoel dat het aantal moskees enorm is toegenomen. Die waren er al wel langs deze weg, maar toch. Religie is hier nooit echt een probleem geweest maar ik hoor toch dat een van de kandidaten zich heel erg als moslim geprofileerd heeft, een minder goede zaak.

Aankomst in Buba bij de nieuwe rotonde waar de spiksplinternieuwe weg naar Catio begint is dan ook bijzonder. De weg ligt er nog geen jaar en ziet er dan ook fantastisch uit. We hebben nog een vaag plan om naar Catio te gaan, maar dat gaat uiteindelijk niet door.

Veel plannen gaan niet door en eigenlijk altijd om dezelfde reden, het overlijden van iemand. Zo ging onze reis naar Caio niet door en nu die naar Catio niet. De vrouw die in Buba voor ons zou koken moet ook ineens naar Bissau voor een overlijden, gelukkig is daar altijd wel weer een oplossing voor te vinden. We kunnen logeren in het gasttehuis van IBAP, een milieu organisatie die zich vooral bezig houdt met de beschermde gebieden in het zuiden van het land. We hebben twee slaapkamers ter beschikking en een hele ruime zitkamer met keukentje en badkamer. Erg luxe en er is stroom van zonnepanelen. Buba heeft op dit moment weer eens geen stroom terwijl er een erg grote centrale gebouwd is die nog maar gedeeltelijk werkt. De diesel is op...
Op het terrein waar we wonen is ook een ijsfabriek, niet van ijsjes, maar van ijsstangen en ijsschaafsel voor het koelhouden van voedsel en in ons geval... bier.

Doordat hier vroeger nogal wat Nederlanders gewerkt en gewoond hebben die in verschillende projecten werkten heeft Afonso hier veel bekenden. Ik ken de meesten ook wel, maar niet iedereen. Francelino, oud Blofib medewerker en lasser is ons eerste contact en hij regelt vanaf aankomst ons eten. In Bissau had ik te horen gekregen dat mijn vriend, kok en restauranthouder Abdao was overleden. Dat blijkt niet waar te zijn en ik hoop hem in elk geval even te bezoeken. Hij heeft een aantal jaren geleden een trombose gehad en loopt sindsdien erg moeilijk. Hij blijft wel koken begrijp ik, maar heeft ook duidelijk een alcoholprobleem ontwikkeld.

We gaan de ponta van Adilson, een vriend uit Bissau bezoeken. Hij komt hier elk weekend op zijn land werken en ik ben best wel benieuwd. We nemen een taxi naar Sin Tchan Therno en lopen het bos in. Na een wandeling van een half uurtje tussen de bomen en heel veel bamboe over een slingerend paadje komen we aan bij zijn stuk grond. Hier zijn de meeste bomen omgehakt behalve een paar vruchten- en palmbomen. Hij geeft ons een rondleiding over het 15 hectare grote gebied. Naast cashewbomen (een 3000-tal) heeft hij ook een heel aantal citrusbomen (1000 limoenen) en sinaasappel en mandarein. Nog wat kokospalmen en cibis. Daarnaast heeft hij pinda's gezaaid, manioc, zoete aardappel, yam etc. Alles staat mooi in rechte lijnen en in het midden van zijn terrein heeft hij water, in de regentijd wordt dat zelfs een klein riviertje of een grote beek. Met de aanplant heeft hij er rekening mee gehouden waar er water in de grond zit en waar niet. Cashew heeft niet zoveel water nodig, het water van het regenseizoen volstaat, bananen en sommige andere bomen hebben dan weer wel vochtigere grond nodig. Hij straalt als hij over zijn plannen vertelt, een beetje onverwacht voor mij omdat het ook een man met een echte kantoorbaan is. Op dit moment levert het allemaal nog niet veel op, maar planten en bomen groeien hier sneller dan bij ons. De éénjarige cashewbomen groeien me nu al boven het hoofd.

Omdat het carnaval is zijn ook hier wat geimproviseerde barretjes. Wij hebben geluk, er is er een vlakbij aan de rivier. Er is vanalles te eten, van aap tot wild zwijn, er zijn oesters en ook een bordje sla, voor ieder wat wils. Er is muziek en de ambiance is goed. Het strandje heet praia de Umberto. Umberto is een jonge man die de touwtjes van dit feest strak in de hand heeft. Het valt me deze vakantie wel erg op dat leeftijd hier echt een ding is. Afonso en ik zijn allebei 60 en wij kunnen ons eigenlijk alles permitteren en worden op onze wenken bediend. Het is wel meestal Afonso die de wenken geeft... We worden met alle honours behandeld, een aparte ervaring toch wel.

Vandaag is het rustdag. We hangen wat rond. Ze hebben ons net een teil oesters gebracht. Die moeten we zo nog soldaat maken. Gisterenavond merkte ik tot mijn grote schrik dat ik mijn verblijfsvergunning kwijt was. Sowieso moet ik die altijd bij me hebben, maar het zou wel erg vervelend zijn, hij is net nieuw en 5 jaar geldig. We zijn net aan het afspreken om naar de politie te gaan voor aangifte en ook een beetje met de hoop dat iemand de kaart daar heeft afgegeven, niemand heeft er iets aan namelijk. Ik probeer te bedenken wat er gebeurd kan zijn. Waarschijnlijk heb ik geld of mijn telefoon uit mijn tasje willen halen en is de kaart er toen uitgevallen. Misschien in de taxi, misschien elders. Adilson belt om te zeggen dat hij mijn rijbewijs gevonden heeft op zijn land... Dat het geen rijbewijs maar een verblijfsvergunning is, is snel duidelijk. Wat een geluk! Als hij niet een rondje over het hele land gemaakt had, had het er nog heel lang kunnen liggen. Een hele opluchting dus.

Morgen vroeg terug naar Bissau in de hoop dat ik dit weer kan verzenden. Voor zover ik weet is hier geen internet, behalve dat op de telefoons.

Internet is verschrikkelijk, ik verzend dit ongelezen.... het zijn de laatste dagen en ik moet nog veel mensen zien. Alles gaat langzaam. Er is geen transport, ze zijn aan het staken. We kunnen dus niet meer overal langs, dat zouden heel wat kilometers lopen betekenen....