De moraal van het verhaal

Te vondeling
Tijdens mijn vorige verblijf schreef ik over het werk van AMIC in Gabú met betrekking tot de Koran school kinderen. Kort daarna trof ik een 6-maanden oude baby in huis aan. Het kind is door haar moeder bij de politie afgegeven met de woorden, 'ik kan niet voor dit kind zorgen, als jullie mij niet willen opsluiten omdat ik haar iets heb aangedaan kunnen jullie het maar beter aannemen.' De moeder is alweer 10 weken zwanger van het volgende kind wanneer dit gebeurt. Iedereen wil het kind eigenlijk wel opnemen in zijn gezin, maar iedereen is bang dat de moeder (of haar familie) het dan op een goede dag weer komt opeisen. Voor officiele adoptie moet de moeder afstand doen.

Men is geschokt over de manier waarop de moeder het kind afgaf. Ik denk altijd dat er geen behoefte is aan weeshuizen en kinderopvang, maar misschien is dat toch niet helemaal waar. Het kleine meisje steelt ieders hart, ik ben erg benieuwd wat er uiteindelijk gaat gebeuren. Er wordt nogal wat druk uitgeoefend op Filomena, zij heeft geen kinderen en wil ze graag.

De namen die voor het meisje verzonnen worden zijn wel de moeite waard. Van Negada (afgewezen of ongewenst) naar N'kudjiu (ik heb je gevonden/gekozen). Daarnaast natuurlijk allerlei vernoemingen naar mensen die geld hebben, de gouverneur of een handelaar, of naar overleden familieleden. Wanneer ik in december terugkom blijkt Filomena haar inderdaad in huis genomen te hebben ondanks het feit dat het papierwerk niet rond is. Ze heet nu Christina en is verbazingwekkend bij de hand. Ze ziet er stralend uit en wordt door iedereen verwend. Dus toch maar geen weeshuizen??

Voor u gelezen:
“Volgens UNFPA (United Nations Population Fund): In Guinee Bissau sterft 1 vrouw op 13 aan zwangerschap gerelateerde oorzaken, dit in vergelijking met Zweden waar dit 1 op 17,400 is.”

Voor sommige dingen zijn toch gewoon geen woorden. Het brengt me terug bij een vraag die Flip, mijn zoon, me ooit stelde toen hij een jaar of zes was. Hij had toen een vriendje, Sam Miguel, een leeftijdsgenootje uit een gewoon, doorsnee Guinees gezin. Wat er precies aan vooraf ging kan ik me niet precies herinneren, maar hij vroeg me met zijn (toen nog) onschuldige blik: “Lieve, waarom kan Sam Miguel niet gewoon hebben wat ik ook heb?” Ik ben dit nooit vergeten en weet nog dat ik me schaamde omdat ik hem geen fatsoenlijk antwoord kon geven. Ditzelfde gevoel heb ik als ik bovenstaande cijfers lees. Als je hier woont blijft zo'n feit natuurlijk niet bij cijfers alleen maar ken je onheroepelijk vrouwen die hun zwangerschap niet overleefden. Dit cijfer zegt nog niets over de kindersterfte (onder 5 jaar) in dit land die op 25% ligt! In de millenium doelstellingen staat toch ook iets over gezondheidszorg. Hier in Guinee komt het alvast niet goed vóór 2015.

Uit: Tim Butcher, Blood River – A Journey to Africa's Broken Heart [Bloedrivier – Een reis naar het gebroken hart van Afrika]
The failure of the Congo is so complete that its silent majority – tens of millions of people with no connections to the gangster government or the corrupt state machinery – are trapped in a fight to stay where they are and not become worse off. Thoughts of development, advancement or improvement are irrelevant when the fabric of your country is slipping backwards around you.

Iedereen heeft ondertussen wel het fantastisch boek over Congo van David van Reybrouck gelezen. Om in de stemming te blijven is bovenstaand boek ook een echte aanrader. Tijdens het lezen realiseerde ik me met een schok dat de reis die Mart en ik ooit door Congo maakten in 1989, korte tijd later vrijwel niet meer mogelijk geweest zou zijn. Het land heeft toen enorm indruk op me gemaakt, zowel om zijn rijkdom als om zijn armoede, om zijn uitbundigheid, plezier, muziek en vriendelijkheid ondanks alle arrestaties en wachttijden op nooit verschijnend vervoer. Maar even terug naar het citaat. Het verwoordt precies wat ik nooit onder woorden kan brengen over Guinee Bissau. De invloed van het wegvallen of niet bestaan van een betrouwbaar, organizerend systeem in een land leidt er toe dat mensen zich alleen nog kunnen bezighouden met puur overleven. Het wordt een luxe om over vooruitgang na te denken of er alleen al op te hopen. Elk goed initiatief wordt teniet gedaan door het ontbreken van structuren die het veilig stellen. Hoewel de sfeer momenteel toch positiever is dan vorig jaar en men zichzelf er steeds weer van overtuigd dat het goed komt, blijft natuurlijk toch dat veel onderliggend kwaad blijft borrelen.

De buitenkant van het land is ondertussen aardig opgeschilderd, de binnenkant blijft verrot. Een van de zaken die me steeds weer opvalt is dat normen en waarden geen vaststaande zaken zijn in een fragiele omgeving als deze. Een voorbeeld: Iedereen is natuurlijk tegen diefstal, het is een misdaad. De vraag is natuurlijk, wat is diefstal. Is dat alleen een oud vrouwtje op straat van haar handtas beroven of inbreken in een huis of auto en je slag slaan? Is het alleen met je vingers in de staatkas zitten? Toen ik pas verhuisde naar mijn tijdelijke woning was ik onder de indruk van de toch regelmatige aanwezigheid van stroom. Er is redelijk wat straatverlichting, maar ook in de huizen in de buurt en in het huis waar ik verblijf brandde vaak licht. Toen de electriciteitsmaatschappij twee weken geleden een soort razzia hield bleek pas wat er echt aan de hand was. In de hele straat waar ik woon is er niemand met een echt energie contract! Ze waren allemaal illegaal aangesloten op het net (weliswaar het werk van ambtenaren van ditzelfde energiebedrijf, maar toch). Wanneer ik dit ter discussie stel heeft iedereen een verhaal en vindt iedereen het terecht. Mijn interpretatie dat dit ook diefstal is wordt vooral lachend weggewuifd. Het is natuurlijk ook één van de redenen dat het energiebedrijf er nooit in slaagt orde op zaken te stellen.

Na de val van Balkenende las ik in De Standaard van 23 februari:”Zeker is dat vroegtijdig sneuvelende kabinetten in Nederland veeleer regel dan uitzondering zijn. Van de 26 naoorlogse kabinetten voltooiden slechts zes hun termijn!”

Het Nederlandse en zo ongeveer alle andere organisaties an landen hun ontwikkelingsbeleid ondersteunt alleen nog landen die aan 'Good Governance' doen. Ik weet niet precies wat de normen zijn om dit te bepalen, maar ik kan me niet voorstellen dat het vroegtijdig vallen van kabinetten een pluspunt is. België probeert ondertussen het wereldrecord formatie te verbreken heb ik begrepen. Blijkbaar heeft dat niet direct invloed op het welzijn van de burger, onze democratische processen lopen ook zonder regering wel door, maar een goed voorbeeld is het natuurlijk niet. Ik erger me vaak aan het meten met twee maten en gewichten... Het Westen heeft bijvoorbeeld de mond vol over corrupte regimes in ontwikkelingslanden. Ik zal die corruptie niet ontkennen, maar vind eerlijk gezegd de schandalen die in Europa boven water komen de laatste jaren veel ernstiger dan wat hier corruptie genoemd wordt. Ministers die tuinen aan laten leggen op kosten van de staat – is het van levensbelang om een ontworpen tuin te hebben? Ambtenaren die bouwondernemingen een handje helpen bij het winnen van een aanbesteding – hebben zij echt kinderen thuis zitten die anders niet naar school kunnen? Maar we zijn verbolgen als in het ontwikkelingsland waar we op vakantie gaan een politieman ons een paar centen wil aftroggelen terwijl hij al 3 maanden geen salaris meer ontvangen heeft. We vallen van onze stoel van verontwaardiging als de verpleegkundige in het ziekenhuis weigert een patient op te nemen als zij niet eerst geld gezien heeft, terwijl zij een salaris verdient waarmee ze niet eens een zak rijst kan kopen. Vrijpleiten doe ik het niet, veel gewone en arme mensen hebben op deze manier geen toegang tot basisvoorzieningen, maar begrip heb ik er wel voor. Of ik er aan mee doe? Meestal niet...

Canchungo
Omdat ik bezig ben met de omheining van het terrein dat ik in Canchungo gekocht heb, ben ik daar regelmatig. Meestal logeer ik redelijk goedkoop bij een nationale NGO: Coajoc. De NGO werd opgericht door 4 jonge agronomen die kort na de oorlog afgestudeerd terug kwamen uit Brazilie en geconfronteerd werden met werkloosheid en met het feit dat de staat absoluut niet geinteresseerd was in de kennis die ze in het buitenland hadden opgedaan, ondanks het feit dat de landbouwsecter een oplossing voor veel problemen in dit land zou kunnen zijn. In plaats van bij de pakken neer te gaan zitten creëerden ze een organisatie en bliezen ze de Granja van Canchungo (een stuk grond uit de koloniale tijd waar landbouwactiviteiten ontwikkeld werden) een nieuw leven in. Niet lang daarna pikte de staat het terrein en de investeringen gewoon in en ondertussen ligt het er weer zo verlaten bij als de jonge mannen het aantroffen. Gelukkig bleven ze niet bij de pakken zitten en begonnen opnieuw. Een volledig nieuw project werd opgebouwd. Ze ondersteunen de boeren in de omgeving met een traktor die ze verhuren, met kennis voor het verbeteren van de oogst etc. Maar ook hier is weer sprake van ondermijning. Het kippenkweekproject werd vorig jaar rond kerst overvallen en de nieuwe soort kip die door dmv kruising ontwikkeld was, veranderde in een kerstmaaltijd voor een stel onbekende vandalen. Ook de zonnepannelen voor het irrigatiesysteem werden gestolen. Dit is meer dan gewoon diefstal. In het land heerst straffeloosheid waardoor niemand ooit opgepakt wordt voor welk feit dan ook (noem maar even de moord op de president of zo...). Toch kan ik niet anders dan onder de indruk zijn van dit project. Het enthousiasme van de jonge mannen straalt van hen af. De resultaten bij de boeren zijn positief en dat is natuurlijk een belangrijke stimulans. Deze jongens zwemmen tegen de stroom in. Zeldzaam en hartverwarmend. Ze moeten ondertussen met z'n 3-en verder, één van hen is overleden.

Tijdens ons laatste bezoek in Canchungo gaan we langs bij een kennisje van Afonso. Het is een jong meisje dat medicijnen studeert. De opleiding medicijnen is blijkbaar gedecentraliseerd en is verspreid over een zes-tal stadjes en dus ook ziekenhuizen. Hier in Canchungo zitten eerste- en tweedejaars. De studenten zijn zich aan het voorbereiden op een examen. Dat is geen eenvoudige opdracht. Er zijn 6 boeken beschikbaar voor 44 studenten!! Je huurt dit boek per uur, ook ’s nachts. Er is ook maar 1 voorgeschreven studieboek, geen bibliotheek en natuurlijk ook geen internet. Ik zie mijn nichtje Karlijn met haar bergen materiaal aan boeken en haar computer constant online voor mijn ogen. Alweer zo'n verschil waar je weinig over kan zeggen. De studenten zijn natuurlijk intern want ze komen van over het hele land. De staat van de woningen is bar slecht. Vroeger was dit een prachtig Zweeds of Deens project, maar leegstand van ongeveer 10 jaar heeft het geen goed gedaan. Er is weliswaar een nieuw woonblok bijgebouwd voor de vrouwelijke studenten, maar dit wordt nu al maanden niet opgeleverd. Er zou geknoeid zijn. De dames zijn hier niet echt blij mee. De motivatie is echter hoog. Ze kunnen deze opleiding gratis volgen en dat is uitzonderlijk. Ik hoop wel dat het niveau ondertussen wat beter is. Vroeger noemden ze dit 'a universidade dos matadores', 'de slachters universiteit'!!

Met een beetje geluk verhuis ik eindelijk maandag naar mijn niewe woning. Ik zal er jammer genoeg niet lang gebruik van kunnen maken, krap 1 ½ maand. Daarna zal het 6 maanden leeg staan en hoop ik er in oktober weer in te kunnen. Er zijn wel wat gegadigden voor tijdelijke huur, maar daar moet ik nog met de huisbaas over spreken.

Groetjes maar weer aan iedereen en dank voor alle mailtjes en berichten.
Lieve – www.binbaibissau.nl