Afscheid

29 februari 2020

Gisterenavond ben ik in Lissabon aangekomen en logeer ik bij Gina. Grappig op zich, ik logeerde altijd bij haar als ik over Gambia vloog. Ook haar tante, Tia Tuta, woont bij haar en haar vader. Tia Tuta heb ik al in eeuwen niet meer gezien. Ze is ondertussen 78 en geen haar veranderd. Ze ziet er fantastisch uit, echt ongelofelijk. De gastvrijheid hier is alweer een warm bad en we praten wat bij over mensen en politiek.

Zoals ik al wel dacht heb ik van carnaval weinig meegekregen. De parades werden dit jaar in het 24 September stadion gehouden, met alle gevolgen van dien. Omdat er geen auto's mogen rijden ligt het stadion echt wel ver uit de buurt voor iedereen. Er kunnen ook niet zoveel mensen in als er normaal langs de kant van de weg staan. Ik vind het erg jammer en, omdat ik een hekel heb aan grote menigtes haak ik ook af. We struinen wat door de stad en velen doen dat met ons. Bijna alle kinderen zijn verkleed, soms erg summier, maar soms zijn ze echt uitgedost. De voorkeur gaat absoluut naar de Bijagos kleding, de rokjes van boomschors, de huid blinkend van de olie. De kleding is bijna altijd een representatie van een bepaalde etnie. Soms hebben ze ook zomaar wat aan. De nieuwste mode (althans voor mij) is een rokje van kroppen sla. Lekker fris denk ik.... We zien geen enkel masker en dat is wel erg jammer. Op facebook staan wat foto's en filmpjes – https://www.facebook.com/CarnavalGb/. Op een van de filmpjes zie ik vooral een leeg stadion. Ik mis ook het aanhoudende tromgeroffel door de straten. Volgens sommige bronnen zou het Guinese carnaval op de erfgoed lijst van Unesco terecht gekomen zijn. Hopelijk helpt dat om alvast de organisatie te garanderen. Naast verkleden en optochten gaat het in carnaval ook veel om eten en drinken met vrienden. Ik geniet natuurlijk weer van de gegrilde visjes, of zeg maar vis.

De situatie rond de uitslag van de verkiezingen blijft het onderwerp van gesprek. De uitslag is nog altijd niet formeel vastgesteld, de verkiezingen vonden plaats op 29 december. De voorlopige uitslag wordt niet geaccepteerd door de verliezer en het hooggerechtshof vraag nog steeds aan de verkiezingscommissie (CNE) om de juiste documenten aan te leveren. Het blijft onduidelijk waarom dit niet gebeurt. De definitieve akte met de handtekening van alle CNE leden ontbreekt. Er is aangedrongen op een hertelling en indiening van de regionale aktes, maar dat komt allemaal niet boven water. Dit maakt natuurlijk dat ikzelf in elk geval toch wel erg twijfel over de voorlopige uitslag. De voorlopige winnaar blijft zeggen dat hij ingezworen zal worden op 27 februari. Veel van mijn kennissen en vrienden zijn fervente Domingos aanhangers, de voorlopige verliezer. Zij gaan er van uit dat het inzweren geen doorgang zal vinden. Kan hij zichzelf inzweren? Op 27 februari stuit ik in de stad op allerlei voorbereidingen. Umaru Sissoco Embalo heeft als symbool een rode Palestijnse sjaal die hij op een beetje vreemde manier om zijn hoofd gewikkeld heeft. Of men weet dat dit eigenlijk het symbool is voor iets heel anders, ik vraag het wel eens en het is in elk geval geen common knowledge. Ik zie overal om me heen mensen met die sjaal op hun hoofd. Ook heel veel deftige pakken met dassen. Alles wijst er op dat deze inzwering echt gaat plaatsvinden. In dit land is echt alles mogelijk.

Op de radio wordt een brief voorgelezen van de eerste minister over het inzweren van de president. Hij is erg duidelijk. Het gaat hier om een 'auto-imposamento' en is volledig illegaal. De regering erkent de president dan ook niet. Wat nu? Er staan nu overal gewapende militairen en nationale gardes om de boel in de gaten te houden. De Ecomib auto's met gewapende militairen scheuren door de stad. Niemand schenkt er ook maar enige aandacht aan. Hun aanwezigheid is natuurlijk ook niet nieuw. Het is trouwens wel opvallend dat van de diplomatieke aanwezigheid in dit land alleen Senegal en Gambia op de ceremonie aanwezig waren. Alle anderen hebben hun kat gestuurd. Dit betekent natuurlijk toch dat de international gemeenschap het er mee eens is dat dit niet klopt. Het is een vage geruststelling.

De discussies op straat lopen soms erg hoog op. Wanneer ik met Sam Maykel langs mijn goede vriend Amilcar, de apotheker, loop gaat hij meteen in de aanval. Blijkbaar hebben zij al heel wat discussie achter de rug over de politieke situatie en zijn ze het nergens over eens. De argumenten van Amilcar verbazen me mateloos, ze hangen aan elkaar als los zand. Ik begrijp wel dat een grote groep mensen vooral tegen PAIGC gestemd heeft, niet helemaal onterecht natuurlijk. De partij heeft eigenlijk in al die jaren dat ze aan macht is het land van de regen in de drup geholpen. Waarom zouden ze dan nu ineens zo'n vlotte PAIGC-er moeten geloven met al zijn intellectuele plannen? Ondanks Domingos zijn Obama uitstraling, valt duidelijk niet iedereen voor hem.

Sinds eergisteren is de eigenaar van onze airbnb ook thuis. Hij was op reis als directeur van Cooperacao. Omdat hij in het buitenland zat is hij nu allerlei mensen aan het bellen om er achter te komen waar hij, en het land, nu aan toe is. Hij kan er niet echt mee lachen. Postjes hangen altijd af van wie op dat moment aan de macht is, dat zou voor hem kunnen betekenen dat het ook einde verhaal is. Omdat men nooit zeker is van zijn baantje is het wel begrijpelijk dat men probeert zoveel mogelijk geld bij elkaar te schrapen als het goed gaat. De staatskas blijkt een interessante plek om uit te graaien. Het gevolg is dat er ook zelden een echte overdracht plaatsvind. Plannen verdwijnen in lades, onderzoeken en afspraken worden geannuleerd of liggen ongelezen te verstoffen. Ondernemers waar het jaren geleden goed mee ging, zitten echt wel op hun tandvlees. En dat, met alle gevolgen van dien zoals gebrek aan werkgelegenheid en dus vaste inkomsten.

Er is een staking van alle vervoer, geen taxi's, bussen, toka toka's, 7-places, helemaal niets behalve, ja, de nieuwe motoren, maar eerlijk gezegd zijn ook die erg schaars. Gill moet eigenlijk richting Ziguinchor, Banjul waar ze haar vlucht heeft. Gelukkig heeft ze wel wat marge ingebouwd. Ik ben blij dat ik dit keer niet afhankelijk ben van dat vervoer. Ze kunnen natuurlijk nog altijd het vliegveld sluiten, niet vanwege de staking, maar vanwege de politieke instabiliteit die ondertussen een staatsgreep genoemd wordt door sommigen.

Afonso pikt ons vanwege de staking op om Linda te gaan bezoeken. Hij maakt gebruik van mijn auto en die is nog steeds in goede staat hoewel er alleen nog in de stad mee gereden wordt. Volgens mij kan hij nog jaren mee als we er een keer flink in investeren (nieuwe schokbrekers, maar vooral vervanging van zuigers en/of zuigerveren). Onverslijtbaar die oude Landcruisers deze is ruim 30 jaar oud. We hebben helemaal niet zoveel tijd voor Linda, maar omdat ze er achter gekomen is dat we hier zijn, kunnen we het echt niet maken om niet langs te gaan. We kondigen onze komst niet aan. Op het eerste gezicht lijkt ze erg verouderd, maar ze komt dan ook net uit bed, dan ben ik ook niet op mijn best... Het is wel een fijn weerzien. Linda is in al mijn jaren en vast punt geweest. Ze weet eigenlijk zowat alles van mij en kent mijn goede, maar ook al mijn slechte eigenschappen. Hoewel ze analfabeet is, is ze toch vaak mijn raadgeefster geweest. Ze schroomde ook nooit om me terecht te wijzen en ik heb dat altijd erg gewaardeerd. Ondertussen is haar leven niet meer wat het geweest is. Zij verloor eerst haar werk en vond geen vervangende baan meer. Toen werd ze geveld door een trombose waarvan ze nu toch redelijk hersteld lijkt te zijn. Werken zit er niet echt meer in. Haar man overleed tijdens mijn laatste bezoek, maar hij is nooit een echte hulp geweest, integendeel zelfs. Twee van haar kinderen wonen nog thuis, de tweeling Ninke en Diminga. Zij zijn ondertussen 26 jaar en Diminga heeft een zoontje van 3, van een vader geen spoor. Diminga is de slimste van de twee en heeft haar 12e schooljaar met succes afgerond – een soort middelbare school dus. Sindsdien doet ze niets meer. Ze zoekt niet naar werk en ook niet naar een vervolgopleiding maar brengt haar tijd hangend op de veranda door. Ik erger me mateloos aan haar houding. Blijkbaar lijkt ze meer op haar vader dan op haar moeder die altijd wel iets vond om te doen. Ik kan het dan ook niet laten om er iets van te zeggen. Misschien klinkt het vreemd in westerse oren om je te bemoeien met dit soort zaken, maar het kan in dit geval wel. Linda zou mijn zoon ook gewoon terechtwijzen als dat nodig was. Gelukkig is het daarnaast wel gezellig en we halen veel herinneringen op. Jammer genoeg kunnen we niet lang blijven en blijft het bij dit ene bezoekje.
Naast alle politieke gebeurtenissen horen we ineens een ander vreemd nieuwsbericht. In het oosten, Bafata, Xitole en Bambadinka zijn in totaal zo'n 240 gieren dood uit de lucht gevallen! Nu ik het even opzoek vind ik een artikel waar sprake is van zelfs 600 dode gieren. Voor diegenen die Portugees verstaan: https://www.wilder.pt/historias/morte-em-massa-de-mais-de-600-abutres-na-guine-bissau/.

Ondertussen wordt de politieke situatie een staatsgreep genoemd. Er zijn nu twee presidenten en twee eerste ministers. De nationale radio en TV zenders zijn uit de lucht gehaald. Internet hoeven ze er niet uit te halen, dat is toch al zo onbetrouwbaar, traag of onbestaand. De president die zichzelf heeft aangesteld is ondertussen wel decreten aan het uitschrijven. De eerste minister is vervangen door hem. Sommige andere ministers zijn ondergedoken. Het is zorgwekkend dat deze man het hooggerechtshof negeert en ook de hele grondwet naast zich neerlegt. Waar dit weer gaat eindigen is onduidelijk en juiste informatie vinden is erg moeilijk.

Ik moet weer afscheid nemen van mijn landje en ondanks al dit politieke gerommel vind ik dat altijd weer lastig. Donderdagavond spreek ik af met wat vrienden. We willen nog een laatste optreden bijwonen, maar verhuizen naar een andere bar omdat ze ons niet bedienen omdat er twee belangrijkere tafels zijn... Onder het genot van een lekker visje en koud bier nemen we afscheid. Gill vertrekt morgen toch naar Ziguinchor, de staking van het openbaar vervoer is opgeschort en ik vlieg naar Portugal. Het zit er weer op.

Afonso en David brengen me naar het vliegveld. Omdat ik geen bagage heb wordt ik door een vriendelijk jongeman geholpen zodat ik niet in de rij met hopen koffers hoef te staan. Ik ga er van uit dat hij hier geld voor moet hebben, maar als ik hem uiteindelijk wat toestop wil hij dat eerst niet eens aannemen. Uiteindelijk krijg ik toch gezeur bij het inchecken zelf. In plaats van 10 kg zoals op het ticket staat zou ik maar recht hebben op 8 kg, mijn bagage zou dus toch ingecheckt moeten worden. Omdat ik niet al te laat bij Gina aan wil komen probeer ik me hier met allerlei argumenten onderuit te kletsen. Het enige argument dat werkt is geld... en dit keer betaal ik dus maar.

Ondertussen ben ik in Nijmegen aan het afkicken van Guinee. Fysiek ben ik aangekomen, mijn hoofd zit nog helemaal daar, het zal wel weer wennen...

Dank voor jullie leuke reacties!