Afscheid

Afscheid

Om het afscheid van Guinee Bissau wat te makkelijker te maken besluit ik om vooral nog wat te reizen. De geplande reis naar Boe viel in het water waardoor ik langer in Gabu bij mijn vriendin Filomena kon doorbrengen. De hitte in Gabu is moeilijk te beschrijven. De ochtenden zijn nog wel prettig koel, althans buitenshuis. Vanaf een uur of elf voelt het alsof je in de opening van een enorme oven staat. Als er al wind waait lijkt het wel een föhn op zijn hoogste stand. Het leven valt volledig stil rond een uur of 2 in de middag. Niets beweegt meer, geen mens, geen dier. Douchen geeft geen verkoeling, het water is ondertussen ook heet. Tegen een uur of 5 komen er weer mensen op straat. De zon lijkt wat minder fel hoewel het erg heet blijft. Als het een uur of zes is stort ik neer op het terras van Dominique, de Guinese uitbater van een vrijwel failliet cafeetje maar wel met het koudste bier van de hele stad. Er is niets wat deze dorst zo kan lessen als een ijskoud pilsje, het koelt je zowel van buiten als van binnen af. We drinken hier niet uit glazen, dat warmt het bier alleen maar op. Zo, recht uit het flesje is het op zijn best. Op deze tijd van de dag drinken zelfs de ferventste wijndrinkers bier. Van wijn zou je meteen stomdronken worden.

In veel Guinese cafés is het de gewoonte dat de uitbater gewoon mee aan tafel schuift en meedrinkt. Het is mij nooit geheel duidelijk wie de rekening uiteindelijk betaald, maar ik breng in Gabu in elk geval een aantal prettige avonden door met Dominique en natuurlijk Filomena en haar baas, Suleimane. Anderhalf jaar geleden was dit de beroemdste bar van de stad. Er stonden tafels en stoelen tot op de straat en in het weekend was het er afgeladen vol. Je kon er eten en drinken en de feesten werden tot in Bissau besproken. Nu heeft Dominique nog twee tafels en een 10-tal stoelen. De meeste weekdagen doet hij niet eens meer de moeite om de tafels te voorschijn te halen. Hij zit afwachtend op een stoel voor zich uit te kijken en de klanten zetten zich één voor één naast hem en kijken richting paleis (gouverneur). De gesprekken gaan over alles. Vaak over politiek, over ontwikkeling, over stagnatie, over Senegal waar Dominique zijn hele leven gewoond heeft. Het is zelden saai en ik leer weer veel mensen kennen.

In het weekend kookt Filomena en nodigt allerlei mensen uit. Natuurlijk zijn ook weer Dominique en haar baas van de partij. We eten ‘fundo’ een heerlijk soort graan, veel lichter dan rijst, met kip in pindasaus. Het is heel erg bewerkelijk, maar Filo heeft altijd een energie waar je van staat te kijken. In fundo zit heel veel zand; dat moet er met water uitgezeefd worden en is een tijdrovende bezigheid. De fundo wordt in grote kalebassen onder water gezet en met draaiende bewegingen wordt langzaam maar zeker het zand van het graan gescheiden.

In Gabu hebben een heel aantal mensen stroom. Deze stroom wordt geleverd door ‘Electrosolar’, een privébedrijf dat, in tegenstelling tot wat de naam doet geloven, elektriciteit opwekt met dieselgeneratoren. De abonnees hebben een pre-paid elektriciteitsmeter in huis en kopen saldo, net als bij mobiele telefoons. Men klaagt dat het erg duur is, maar dat is natuurlijk toch relatief, men is gewend om stroom te stelen. Vorig jaar was iedereen erg enthousiast, dit jaar een stuk minder. Er zijn vaak stroomstoringen en, het ergste is dat die vooral voorkomen op het moment dat iedereen voor de televisie zit om de telenovelas te bekijken, de Braziliaanse soaps. Het zijn natuurlijk wel een de elite van Gabu en de bedrijven die zich deze stroom kunnen veroorloven.

Na mijn verblijf in Gabu rest me ineens nog maar weinig tijd in Bissau. Ik moet daar natuurlijk ook weer van iedereen afscheid nemen. Met enkele oud collega’s van SNV spreek ik nog een avondje af bij de carnavals barrakken die nog tot begin mei blijven staan. Het wordt natuurlijk een erg gezellige avond met drank en geroosterde vis. Het is niet meer zo druk als tijdens de carnavalsfeesten, maar hier in het centrum van de stad draait het toch nog aardig. De volgende avond is het afscheid in huis. Alle buren zijn uitgenodigd want ik heb natuurlijk toch 3 maanden hier gelogeerd. Mijn poging om eten te laten komen wordt geboycot. Er moet thuis gekookt worden, dat is goedkoper en er zijn mensen zat die dat graag voor me doen. Uiteindelijk zijn we met zeker 25 man en gelukkig is er genoeg te eten en te drinken. Er wordt gelachen en gepraat, er wordt gezongen en gedanst en af en toe staat het huilen me alweer nader dan het lachen. Ik ga nooit graag weg.

De volgende ochtend vroeg vertrek ik met Afonso richting Varela. Het is lang geleden dat ik daar geweest ben en voor Afonso nog langer. Van Isabel, een oud SNV collega, krijgen we de sleutel van haar buitenverblijf daar. Wat een luxe! Ze heeft er een prachtig buitenhuis met alles er op en er aan, te midden van het door Amilcar Cabral aangelegde eucalyptusbos. We trekken er meteen op uit om een lange strandwandeling te maken. Ik ken weinig mensen die van zwemmen houden zoals Afonso, al jaren lang noem ik hem dan ook wel eens ‘vis’. Terwijl we wandelen wordt het strand steeds kleiner vanwege het opkomende tij. De erosieschade is ondertussen enorm. Halve hotels en huizen zijn ondertussen in de zee terechtgekomen. Buiten enkele vissers lopen we uren over een volledig verlaten wit strand. Je waant je op een onbewoond eiland, prachtig. We lopen met een visser mee naar zijn dorp. Hij wijst ons een project van Chinezen. We begrijpen niet goed wat ze daar doen. Ze zoeken het zwarte zand, zegt de visser ons. Ik heb geen idee wat ze daarmee doen. In het dorp blijken uiteindelijk maar twee hutten te staan. De bewoners zijn Mandinga’s, we vangen dus bot wanneer we naar palmwijn vragen. In één van de hutten woont een man van een jaar of 35. Zijn zeer jonge, zwangere vrouw, verschijnt later ook. Langzaam maar zeker komen er ook nog een stel kinderen aanzetten. Elk van hen heeft in elke hand een katvis. Eten genoeg, dat is wel duidelijk. Ik probeer me voor te stellen hoe het is om zo te wonen en slaag daar, zoals gewoonlijk, niet echt in. Waar leven mensen van. Het is uren lopen voordat je de vis die je gevangen hebt kan verkopen. Er zijn geen middelen om de vis vers te bewaren, die moet dus gezouten of gerookt worden. Er liggen een paar artikelen die duidelijk uit de ‘geldwereld’ komen; een plastic teil, slippers, tweedehands kleding.

Wanneer we uitgerust zijn lopen we weer terug naar huis. Zowel de rust van de omgeving, de wind van de zee als de wandeling doen me erg goed.

De volgende dag vertrekken we naar Ziguinchor. Hier gaan we eerst op bezoek bij Guinese vrienden. Het zijn mensen die hier al jaren wonen en het huis is een soort zoete inval voor allerlei Guineers uit binnen en buitenland. Er staat altijd eten klaar, of je nu ’s ochtends of ’s avonds aan komt zetten. Ik weet nog steeds niet wie er nu echt bij het huis hoort en wie niet. De uitspraak van het Creools van Guineers in Senegal is best wel grappig. Ze verbazen zich er natuurlijk ook over dat ik zo echt Guinees Creools spreek, dat mag trouwens toch wel na al die jaren.

We logeren in mijn favoriete hotel, Le Peroquet. Ik ben er lang niet geweest, maar wordt gelukkig meteen herkend. Voor het eerst slaap ik boven, met prachtig uitzicht op de Casamance rivier en op het laden en lossen van de enorme vracht kano’s. We gaan lekker uit eten bij de familie van onze overleden vriend Bernal. Iedereen kent Afonso hier. We proberen die avond nog naar een discotheek te gaan, maar die gaat pas erg laat open en ‘de klanten komen pas rond 03.00…’. Ik ben al niet zo’n discoganger, en die tijd hoeft echt niet voor mij.

De volgende dag moet ik alweer vertrekken richting Banjul. Afonso zet me af bij de bushalte waar we afscheid nemen. Hij zal later op de dag naar Bissau terugrijden met mijn auto. Van deze uitstap heb ik in elk geval gebruik gemaakt om het elektrisch systeem een keer te laten bekijken.

Senegal uit en Gambia in. Tegen de middag sta ik bij Gina voor de deur. Zoals altijd een heel prettig weerzien. Ze heeft het erg druk in haar atelier. Ze naait nog steeds gewoon op bestelling en maakt de meest ingewikkelde kleren op maat. Daarnaast heeft ze nu ook een aanbod van vooraf gemaakte kleding en ook dat heeft wel aftrek, zowel in Gambia als in Bissau. Jammer genoeg geldt ook hier, hoe belangrijker (rijker) de klant, hoe slechter hij betaalt. Ik blijf het onbegrijpelijk vinden hoe men het in zijn hoofd haalt om iets te kopen zonder te betalen. Ik mag wat blij zijn met mijn Nederlandse klanten, die betalen tenminste wel gewoon.

Ik wil graag mijn mailbox inkijken en ga dus op zoek naar een internet plek. Het café waar ik eerder heenging is dicht, dus moet ik op zoek. Ik voel me nooit prettig in Bakau, de wijk waar Gina woont. Voor een deel komt dit omdat het niet Guinee is (haha), maar het komt vooral door de wijze waarop je benaderd wordt. Ik ben een vrouw van 51 en dus maak ik deel uit van de doelgroep van een deel van de jonge bumsters. Van het internet:

• Mr. Lover Man
He usually prowls the tourist areas looking specifically for lonely, elderly or middle aged white women. Some can be found on the beach exposing their physical prowess hoping-on-hope to find a 'love' connection. He is essentially a beach bum or gigolo who has just two aims. The first is financial / gifts either now or when you get back home. The second is a one-way air ticket out of the Gambia preferably through first marrying ou. He will swear he 'loves' you and that you are so 'beautiful' but once he's arrived in Europe his behaviour will normally change as he settles in and gets his residency papers. From then on he is looking for an ideal opportunity to bolt.

Iemand zei me ooit dat je gewoon stevig moet doorwandelen, blik gericht op ‘een doel’ en dat er dan niets aan de hand is. En wat als ik graag wil drentelen langs een winkeltje of op zoek ben naar een internetcafé? Een jonge man stapt op me af: How are you today? Ik ben goed opgevoed en zeg dus, I’m fine, thank you. Dit zet de deur wagenwijd open voor zijn weinig subtiele: Shall I come with you then… Mijn gezicht staat meteen op enorme onweerswolk en ik zet de pas er weer in hoewel ik nog steeds niet weet waar dat internetcafé is. Tijdens de avond vertelt Gina me verhalen over grote bruiloften tussen jonge Gambianen en ‘rijpe’ vrouwen. Na het grote feest worden de dames regelmatig in elkaar geslagen door hun jonge Adonis en langzaam maar zeker ook nog van hun financiële middelen ontdaan. Ik blijf het onbegrijpelijk vinden dat ze er in tuinen en, eerlijk gezegd, als ik ze zie lopen, de oma’s met hun loverboys, schaam ik me.

Het zit er weer op, mijn laatste afscheid is hier. Gina regelt een fantastische taxi chauffeur voor me. Ik heb zelden iemand zo horen stotteren, maar zijn boodschap kwam over en hij was de gedienstigheid zelf. ‘Als je vrienden hebt die naar Gambia komen, laat ze me bellen als ze een taxi nodig hebben, ik ben Mustapha en hier is mijn visitekaartje'. Zijn telefoonummer bij deze: 702 18 34. Hij was echt een prima taxichauffeur.

Een te lange vlucht via Conakry en Casablanca bracht me in Brussel. Daar was ik weer. Dank nog aan een aantal mensen die dit lenteweer voor me organiseerden…

Ik wil mijn toegewijde lezers hier nog bedanken voor hun mailtjes, berichtjes en verhalen. Ze waren zeer gewaardeerd. Ik ga weer 6 maanden Nederland tegemoet, altijd weer met de hoop op een nieuwe reis naar Guinee Bissau. Rest mij nog iedereen te melden dat er nog CD’s van Super Mama Djombo te koop zijn bij mij (voor inkoopprijs). Stuur me een mailtje en ik stuur de voorwaarden. Het blijft een prachtige CD en we werken er erg hard aan om Super Mama Djombo naar Nederland en België te halen in 2012!!!

Gegroet, Lieve
ljacques@xs4all.nl
www.binobaibissau.nl
+31 24 360 11 92 - +31 6300 511 09