Op zoek naar de chimps...

Op zoek naar de chimps…

Eindelijk mag ik weer eens op reis. Jammer genoeg kreeg ik mijn auto niet vol, maar de pret was er niet minder om. We vertrekken met z’n vijven richting zuiden; Domingos de chauffeur, Mart die even met vakantie is, Margaret die heel snel het Guinee-virus heeft opgelopen en het hier geweldig vindt, Lindy haar dochter en ikzelf.

De eerste stop is de voor velen bekende kampeerplaats Kusilintra, ongeveer halverwege Buba en Bissau. De laatste keer dat ik daar was vond ik de kampeerplek niet en ook nu reden we in eerste instantie naar de verkeerde plaats. Na wat rondkijken en zoeken vonden we het eindelijk weer terug. Het is duidelijk dat er niet meer zo vaak mensen komen dan vroeger. Het strandje ziet er wat verlaten, maar vooral wat onverzorgd uit. Als je goed kijkt liggen overal resten van picknicks en vooral veel scherven van bierflesjes. Erg jammer natuurlijk. Toch vinden we een plekje waar we van de lunch kunnen genieten en Mart en Margaret duiken het water in. Even verderop staat de ruïne van het hotel dat jarenlang in aanbouw geweest is en nu al jarenlang staat te verkommeren. De daken zijn weg, de deuren en ramen verdwenen. Het hotel is nooit open gegaan wegens overlijden van de eigenaar. Zonde natuurlijk.

Vlak voor Quebo horen we een vreemd, niet goed klinkend geluid, aan het rechter voorwiel. Het lijkt alsof de rem blijft hangen. Terwijl we proberen er achter te komen wat er mis is, stopt achter ons een auto met bekenden. Ze blijven bij ons en rijden achter ons aan om zo nodig assistentie te verlenen. Het geeft in elk geval een veilig gevoel. Hoe harder we rijden, hoe minder lawaai het voorwiel maakt waardoor we maar besluiten naar Buba, waar een redelijke garage is, door te rijden.
De aankomst in Buba is altijd weer even mooi. Je rijdt haaks op de rivier af die strak glanzend schittert, zelfs als het water laag staat. Tot vorig jaar lag er een roestend zinkend schip in de haven, er liggen nu alleen nog maar wat losse stukken. De boot schijnt ontmanteld te worden en het oude ijzer wordt aan Spanjaarden verkocht die het naar Europa varen voor hergebruik. Overal langs de wegen liggen trouwens hopen en hoopjes oud ijzer te wachten om opgehaald te worden. Het ruimt wel lekker op natuurlijk. In de afgelopen maanden heeft Abdão, de eigenaar van Berço de Rio, de nieuwe huisjes afgemaakt. Ze zien er erg goed uit, alles is nieuw en blinkt nog. Het is een hele vooruitgang op de oude kamers. Er zijn nog meer kamers in aanbouw dus het gaat goed met de business. Op het moment van aankomst is Abdão de catering aan het verzorgen voor een congres van 80 mensen. Het congres gaat over de hervorming van het leger en dat is op dit moment zo ongeveer het belangrijkste onderwerp van discussie. Zonder deze hervorming blijft de stabiliteit van het land aan een zijden draadje hangen.

De volgende ochtend vertrekken we met een vervangen kogellager richting zuiden. Het eerste deel van de route is een redelijke piste, de laatste 36 kilometer naar Yembereng zijn zeer slecht. Domingos heeft de weg pas een week geleden met andere gasten gereden en weet precies waar de slechte stukken liggen. Er is toch wel wat chauffeurskunst voor nodig om de auto over en langs de geulen te leiden. Het is na drie uur rijden door bossen en piepkleine dorpjes altijd weer een verassing om in Yembereng aan te komen. Sinds mijn laatste bezoek zijn er ook weer wat gebouwen bijgekomen en alles ziet er perfect en nieuw geschilderd uit. Rond het kamp slingeren de Kolobus apen (zwarte en bruine) zich door de bomen. Het is een schitterend gezicht en ze trekken zich niets aan van de menselijke aanwezigheid. Er zijn veel jongen bij en dat is een goed teken. We spreken af met de gids dat we de volgende dag wat dorpen willen bezoeken waar palmolie gemaakt wordt en de ochtend daarop chimpansees willen gaan zoeken. Daarvoor moeten ze namelijk de avond ervoor gelokaliseerd worden. Margaret is ook nog op zoek naar handwerk van hout of andere materialen om mee naar Nederland te nemen.

Het bezoek aan de dorpen heeft als bedoeling om de traditionele wijze van oliepersen te vergelijken met de moderne manier. We worden toch naar twee dorpen gebracht waar een oliepers in gebruik is hoewel er in beide dorpen een probleem is met de pers. Deze zijn geïmporteerd uit Senegal en kunnen hier blijkbaar niet gerepareerd worden. Het gevolg is dan ook dat er niet meer geproduceerd wordt op dit moment. Ik heb wat moeite met deze gang van zaken. In Buba is ook iemand die persen maakt die wel onderhouden kunnen worden, zou dat gaan beter idee zijn? In het eerste dorp wordt ons verteld dat er een groot waterprobleem is. De vrouwen moeten erg ver lopen om aan water te komen omdat de pomp stuk is. Wanneer ze ons de pomp laten zijn blijkt het een Buba-pomp te zijn die daar in 1982 is neergezet en het al die jaren goed gedaan heeft. In juni vorig jaar heeft de projectstaf de pomp meegenomen voor reparatie maar ze hebben niets meer van zich laten horen. Het is zeldzaam om andere pompen dan de Buba-pomp te vinden die het zo lang doen en ook nog eens lokaal gerepareerd kunnen worden. In Buba willen ze heel graag dit project weer opstarten, maar het ministerie werkt niet erg mee. Toch zijn er wat lichtpuntjes aan de horizon en, na een gesprek met het groepje Buba vakmensen besluiten zowel Margaret als Mart als ikzelf toch eens te kijken wat we hier verder mee kunnen, ieder op zijn eigen gebied.

In het laatste dorp vinden we een oude vrouw, na wat gereken komen we er op uit dat ze waarschijnlijk rond de 80 jaar oud is, die ook olie maakt van de pit van de palmnoot. Dit is hoogwaardige olie maar niet makkelijk te winnen. Het gebeurt allemaal met de hand. Wanneer we vragen of die olie ook te koop is zegt iedereen van niet. We hebben niet eens genoeg voor onszelf, zeggen ze. Bijzonder, een product dat niet te gelde gemaakt wordt. De oude vrouw vertelt dat vroeger, in de koloniale tijd, deze olie met een pers gewonnen werd en ze die verkochten aan de lokale Portugese winkel die ze dan weer per boot naar Bissau bracht. Zowel het opkopen als het transporteren gebeurt al jaren niet meer.

In het eerste dorp vinden we een man die mooie houten kammen maakt waarvan we er een paar kopen, op de terugweg komen we langs een groepje vrouwen met gevlochten manden in allerlei vormen en maten en ook daar laten we wat geld achter en nemen we wat producten mee. Dit is een mooi nevenverschijnsel van toerisme.

In Yembereng is het eten zo lokaal en zo biologisch mogelijk. De vrouw van de coördinator is de kokkin en ze kookt echt geweldig. We eten dan ook met smaak van de lokale rijst, de citroensaus en de eigen gebakken cake.

De volgende ochtend moeten we om 5.30 vertrekken naar de plaats waar de avond vooraf de chimpansees gezien zijn. Het is nog stikdonker en best wel frisjes. We moeten zo stil mogelijk achter de gids aan het bos in lopen, elk met een zaklamp die we naar beneden moeten richten. Zo stil als de gids is zo veel lijken wij op een bende logge olifanten die elk takje plattrappen en over elke liaan struikelen. Ik ben bang dat we de apen wegjagen. Na een half uurtje lopen moeten we op de grond gaan zitten en het licht uitdoen. Dit is een bijzondere ervaring. Het is nog steeds aardedonker en je ziet geen hand voor je ogen. Horen doe je natuurlijk des te meer; eerst alleen wat getsjirp van krekels maar langzaam maar zeker komen er geluiden bij. Vogels, bijengezoem en chimpansees. Ze lijken pal boven ons te zitten maar we kunnen ze niet zien. Onze ogen wennen aan het donker en de zon komt langzaam op. Eerst zie je je eigen handen en kleren, later die van de anderen. De gids geeft ons een teken om op te staan en hem te volgen. We proberen nu echt weinig lawaai te maken. Plots staat hij stil en wijst omhoog. Er zit een donkere plek in de boom die ineens enorm lawaai begint te maken. Het is duidelijk dat hij ons gezien heeft en de rest van de groep waarschuwt. Hij brult met zijn mond wagenwijd open en laat zijn tanden zien. Dan begint hij aan de boom te schudden en te trekken en gooit enorme takken, meer blokken hout, naar beneden. We staan wel buiten zijn bereik, maar het geweld is duidelijk voelbaar. Met het blote oog is hij goed te zien, met de verrekijker kan je zijn gezichtsuitdrukking zelfs zien. Af en toe verdwijnt hij achter een stam maar kan steeds zijn nieuwsgierigheid niet bedwingen en piept dan weer tevoorschijn. Hij maakt zich groot en strekt zijn armen en benen alsof hij nog meer indruk wil maken. Dit is geen klein beestje. Razendsnel schiet hij door de boom om ons weer te bekogelen met enorme takken. Het is een schitterend schouwspel en we kunnen er geen genoeg van krijgen. Achteraf zegt de gids dat de anderen gevlucht zijn omdat ze hem gezien hadden. Wij vinden het al lang mooi. Het is al bijna half negen als we weer thuiskomen en we zijn wel toe aan een ontbijtje.

Ik spreek af dat ik gauw een keer terug kom. Er is namelijk een nieuwe uitstap in de maak naar Ilha de Mel (het eiland van de honing). Zodra het kamp en de kano’s klaar zijn ga ik een groepje mensen in Bissau bij elkaar sprokkelen om er te gaan kijken.

Op de terugreis naar Bissau zijn we, alweer als een soort vaste prik, bij Mio en familie langs gegaan. Een uitgebreid bezoek aan ‘de ponta’, de landerijen en de stokerij, ging een heerlijke lunch vooraf. Ik kon eindelijk weer wat likeur inslaan!

Deze week heb ik veel achterstand ingehaald met mailen en vertalen. Over mijn bezoek aan het project van Kafo in Djalicunda schrijf ik weer een volgende keer.
Lieve
www.binobaibissau.nl
binobai.bissau@gmail.com