Aankomst en eerste indrukken

Ik had haast om in Bissau te komen en kon een lift krijgen van Banjul naar Bissau, maar dan moest ik nog een paar dagen wachten. Het slechte nieuws dat mijn Linda een hersenbloeding had gehad maakte dat ik zo snel mogelijk door wilde reizen. Zoals altijd had ik weer veel geluk onderweg. Ik kreeg een lift met een dikke luxe wagen, airconditioning en alles er op en er aan; snel en comfortabel. De geruchten over hevige onrust in de Cassamance waren een beetje zorgwekkend, maar alles verliep prima. Wel veel controle. Het kost altijd weer een hele hoop tijd om de bagage van alle passagiers te controleren.

Het is heet en broeierig. Het regenseizoen loopt op zijn laatste benen. Het gevolg is een bijzonder hoge vochtigheidsgraad. De overgang van kil Nederland naar dit klimaat is toch wel even wennen.

Aankomen in mijn eigen huisje is een feest. Ik heb tijdelijk iemand ingehuurd om Linda’s werk over te nemen. Ze is de vrouw van mijn chauffeur Domingos, Fanta, en ik ken haar ook al jaren. Ze heeft voor heel wat SNV-ers gewerkt in de tijden toen we nog met velen waren hier. Fanta woont tegenwoordig weer in Bissau. Mijn huis was dus blinkend schoon, alle kleren waren gewassen en roken fris; in de regentijd gaat alles naar schimmel ruiken. Het voelde meteen alsof ik helemaal niet weg geweest was. Voordat ik mijn koffer had uitgepakt stond het eerste bezoek al voor de deur. Een vriendin die ik eerder was tegengekomen had me gezegd dat mijn protegee, Sam Maykel, terug naar Dakar was. Ik was dus erg blij hem ineens voor de deur te zien staan. Guineers houden er erg van om dit soort grapjes met je uit te halen. Het was natuurlijk een extra fijne verassing. Sam Maykel loopt stage bij MTN, een van de grote telefoonaanbieders. De start voor die stage was erg zwak, hij is een paar weken verloren omdat de papieren niet rond waren, nu willen ze niet dat hij weer vertrekt. Hij heeft 2 weken extra gekregen van de universiteit in Dakar maar krijgt wel leerstof toegestuurd zodat hij geen achterstand oploopt. Voor mij is het natuurlijk heel erg fijn dat we nog tijd samen kunnen doorbrengen. We zien elkaar zo weinig en het is niet altijd even eenvoudig om goed contact te houden. Zoals het er nu uitziet is de investering in Sam Maykel een bijzonder goede geweest. Hij doet erg zijn best en ik zie hoe hij langzaam maar zeker ook wat zelfzekerder wordt. Een stage bij een echt bedrijf is alleen daarom al een goede ervaring voor hem.

Zo’n eerste dag kom je niet veel verder dan mensen gedag zeggen, groeten en bijpraten. Ik had eerder gehoord dat er nu heel regelmatig stroom is in Bissau. 24 uur per dag, nou, dat valt in werkelijkheid natuurlijk toch wat tegen. Maar er is absoluut verbetering. Vooral de installatie van een pre-paid systeem voor elektriciteit is een enorm succes. Ik ben zelf niet afhankelijk van stroom met mijn zonnepaneel. Het doet het wonder boven wonder prima.

Wat het jammer genoeg niet meer doet is mijn USB internet stick. Daar moet ik meteen achteraan want die kan ik echt niet missen.

Meteen de dag na aankomst ga ik samen met Maria op bezoek bij Linda. Aan de telefoon klinkt ze goed, haar spraakcentrum is in elk geval niet aangetast. Haar man is net terug van 7 maanden varen. Gelukkig maar, geld is nu in elk geval niet hun grootste probleem. Linda ziet er niet slecht uit eerlijk gezegd. Uiteindelijk blijkt ze zelfs drie aanvallen gehad te hebben. Na de tweede is ze voor een traditionele behandeling naar het dorp van haar man gegaan. Ze wil helemaal niets met het ziekenhuis of westerse geneeskunde te maken hebben. De man die haar onder behandeling heeft is een genezer die bekend staat voor het genezen van trombose en dergelijke. Gill is erg gefrustreerd over de keuze van Linda om niet naar het ziekenhuis te gaan;.voor Linda is het geen punt van discussie. Daarnaast is het toch niet slim om twee soorten behandeling door elkaar te volgen. Ze moet een soort thee drinken gemaakt van stokjes en takjes en zich met datzelfde water ook wassen. De regels zijn streng. Ze moet zich 4 dagen binnenshuis wassen met het medicijn, daarna mag ze zich in de gemeenschappelijke badkamer wassen met gewone zeep. Er zijn voorschriften voor alles, eten, drinken en wat ze verder allemaal mag en moet doen. Ze kan een beetje lopen, zonder steun zelfs, maar wel heel langzaam. En dat doet ze dan ook. Ze is altijd een fervente wandelaar geweest. Ik vind haar bijzonder sterk van geest. Ze lacht en maakt grapjes en probeert iedereen zoveel mogelijk gerust te stellen. Eten zonder zout (en maggiblokjes) is wel moeilijk. Het smaakt zo zoet, ze vindt er niets aan. Maar, ook dat zal wel wennen. De vraag blijft natuurlijk of ze helemaal zal herstellen.

Ze is niet blij als ze hoort dat ik tijdelijk Fanta heb ingehuurd om voor me te wassen. Ze wil liever dat haar kinderen bij mij en Gill komen werken. Wij vinden dat die voor haar moeten zorgen en bij haar in de buurt moeten blijven. Haar salaris wordt natuurlijk gewoon doorbetaald. Dat laatste helpt wel. Ik ben blij te zien met hoeveel zorg ze wordt omringd. Niet alleen haar nabije familie, man, kinderen en zus helpen haar, ook buren komen langs en hier en daar stopt iemand haar wat geld toe. Ik zie dat ze een gerespecteerd iemand is in haar omgeving. Dat wist ik natuurlijk wel, maar het is anders om het ook in zijn werk te zien.

Mijn avond breng ik door met Johannes, de Nederlandse verpleger die al jaren in het staatsziekenhuis werkt. We zitten op het enige redelijk functionerende terrasje van de stad. Ik was overdag wel onder de indruk van de leegte van het centrum van de stad. Het hotel waar ik altijd ga werken en dat normaal toch redelijk goed bezet is, heeft nu misschien op een hele dag 5 kopjes koffie, 4 biertjes en twee maaltijden verkocht. En mijn internetlijn natuurlijk hoewel die pas na de middag begon te werken.

Er is geen geld in de stad, er zijn geen buitenlanders en geen projecten en dat heeft direct zijn weerslag op het functioneren van veel activiteiten. Guinee wordt gestraft voor de laatste staatsgreep. De hele wereld heeft die veroordeeld en alle financieringen zijn stopgezet. Als laatste vertrok de Wereldbank.

Er ligt veel Cashew in de magazijnen opgeslagen, maar er wordt vrijwel niets geëxporteerd. De regering kan natuurlijk niet werken zonder de exportinkomsten dus moet hier dringend iets aan gedaan worden. Er is overleg met Indiërs om zo snel mogelijk met de export te beginnen. Die zien natuurlijk nu hun kans schoon om de regering het mes op de keel te zetten en de prijs te drukken. Lokale opkopers hebben jammer genoeg nogal gespeculeerd en veel te veel betaald aan de producenten. Nu krijgen ze hun product niet verkocht. Sommige producenten hebben te lang gewacht om te verkopen en raken hun Cashew nu niet meer kwijt. Er wordt opvallend veel thuisgebrande Cashew verkocht langs de kant van de weg. Ik weet nog niet precies wat de prijs is maar denk dat die zeker lager is dan andere jaren. Dit is ook het seizoen van de pinda’s. Ze liggen overal te koop, rauw of gekookt in de schil. Heerlijk zijn die nieuwe pinda’s.

Wanneer ik ’s avonds laat thuiskom krijg ik het volgende slechte nieuws. De (stief)moeder van Miguel heeft ook een hersenbloeding gehad. Ze is opgenomen in het nieuwe militaire ziekenhuis. Ik zou haar dit weekend gaan bezoeken in Safim, net buiten Bissau, op weg naar Canchungo. Ik kan het altijd erg goed met haar vinden. Ze is natuurlijk niet meer van de jongste (hoewel ik geen leeftijd op haar zou kunnen plakken). Nog later horen we dat de artsen haar terug naar huis hebben gestuurd.

Meteen de volgende ochtend laden we de auto vol en rijden, alweer met Maria, maar nu ook met Afonso, richting Canchungo met als eerste tussenstop Safim. De dokter is op visite wanneer we aankomen dus moeten we even wachten. Ook hier is het huis weer vol. Ze wil haar kinderen bij zich hebben, maar Miguel is met Super Mama Djombo in China sinds mijn aankomst, Basilhana is in New York voor een UN vergadering. Zilda, Johaninha en Fashe wonen in Portugal. Ze vraagt wel vier keer naar Miguel en wil niet begrijpen dat hij op reis is. Ze ziet er niet goed uit. Haar linker kant is niet echt verlamd, maar doet het niet goed, haar mond hangt scheef en ze praat steeds slechter. Omdat het zo heet is proberen ze haar naar buiten te brengen. Niemand heeft een goede techniek om iemand op te tillen en ze weegt ook best wel veel. Ze is boos en wil niet zomaar verplaatst worden. Ze wil, of kan, niet eten en dat vind men hier heel erg. Ik probeer hen er van te overtuigen dat drinken, zeker in deze temperatuur, 10 keer zo belangrijk is als eten. Ze krijgt echt wel weer een keer honger, maar als ze uitdroogt zijn ze pas echt ver van huis. Ik vind het zo triest om haar zo hulpeloos te zien, vooral omdat ze altijd een hele sterke en vrolijke vrouw is.

We rijden door naar Canchungo en beloven op de terugweg weer langs te komen. Bij Ton worden we met open armen ontvangen. Zijn bar is al een aantal weken dicht. Het kost meer dan het opbrengt. Hij hoopt wat te verdienen met de verkoop van stenen die hij met een machine uit Zuid Afrika maakt. Het zijn half cementen, half zand blokken. Omdat ze een speciale vorm hebben hoef je er geen cement meer tussen te voegen en bouw je ermee alsof het lego was. Er is wel vraag naar, maar vraag is hier altijd, naar vanalles; geld om te betalen is een andere zaak...

We hebben toch weer vijf maanden bij te praten. Ton heeft niet vaak de kans om Nederlands te praten en daar geniet hij wel van. We maken het gezellig met een koud pilsje en verse pinda’s. Later in de middag breekt een flink onweer los. Heerlijk, het wordt zo 10 graden koeler. Het valt met bakken uit de hemel. We zitten op de veranda en laten de windvlagen over ons heen razen. Ik houd enorm van dit tropische geweld. Misschien is het de enige regenbui van mijn verblijf, half oktober is wel het einde normaal gesproken. Het land is zo groen, het is niet voor te stellen, alles bloeit en groeit dat het een lieve lust is.

Zondag maken we een rondje Canchungo. Er zijn twee nieuwe hotels in aanbouw, drie zelfs, maar het derde vinden we niet. Ik vrees het ergste, toerisme ligt helemaal op zijn gat en ook zijn er bijna geen buitenlanders meer die nog geïnteresseerd zouden kunnen zijn in een weekendje zwemmen en vissen. Het zal ooit wel weer beter worden, maar dat zal nog wel een tijdje duren. Dit soort investeringen zijn niet eenvoudig in een land als dit. Je bent afhankelijk van zoveel factoren waar je geen invloed op uit kan oefenen. Bij een van de hotels in aanbouw worden we bijna weggekeken. Heel vreemd, je zou juist zeggen dat ze baat hebben bij grotere bekendheid. Pas later zie ik wie de eigenaar is. Het is een Libanese man waarvan we ons al jaren afvragen wat hij hier precies uitvreet. Hij heeft het altijd over miljoenen hier en miljoenen daar (geen CFA’s, maar Dollars en Euro’s). Tegelijkertijd is hij zo arm als job en leeft, zo mogelijk, nog simpeler dan ik zelf hier. Er gaan geruchten dat hij een soort spion is. Hij ziet me en ik zie dat hij twijfelt of ik het ben. Omdat ik ooit woorden met hem gehad heb doe ik alsof ik hem niet herken. We worden gewoon weggestuurd, ze willen duidelijk geen pottenkijkers. Vreemd. Bij het andere hotel, jammer genoeg iets minder mooi gelegen, is niemand behalve een bewaker. Hij heeft geen idee of er al plannen zijn voor een opening. Ik word er toch ook een beetje triest van.

Terwijl Afonso gaat zwemmen praten Augusta en ik over investeringsmogelijkheden in Guinee. Zij werkt voor een microproject programma dat uitgaat van onder andere SOS kinderdorpen. Zij heeft in Brazilië economie gestudeerd en weet duidelijk waar ze het over heeft. Ze vertelt me over de vrouwengroepen waarmee ze werkt. Hoe sommige mensen snel begrijpen hoe je een onderneming goed kan runnen, maar de meerderheid helemaal niet. Het verschil tussen omzet en winst is een soort schemergebied en het gebeurt maar al te vaak dat kleine ondernemingen onderuit gaan omdat het geld dat bestemd was voor nieuwe aankoop van goederen of zaaigoed opgemaakt wordt. Een tweede lening krijgen is dan wel erg moeilijk.

Augusta en ik vinden beiden dat er echt wel mogelijkheden zijn om landbouwproducten te transformeren. Haar ervaring in Brazilië is hier helemaal waardevol voor. Het gaat niet per se om enorme fabrieken, maar juist om kleine eenheden die af en toe zelfs verplaatsbaar zijn. In eerste instantie zou je kunnen produceren voor de lokale markt, daarna voor de regionale. Europa is niet echt een optie, althans voorlopig niet. Zij ziet heel goed hoe prijzen enorm zakken wanneer het aanbod van producten erg hoog is. Producten zijn hier nog echt seizoensgebonden, er wordt vrijwel niet geïrrigeerd. Momenteel leven we in de tijd van de komkommers, iets anders is er vrijwel niet te krijgen. Een komkommer kost dan ook zo weinig dat sommigen ze liever laten rotten op het veld.

Het leven hier is vaak een soort rollercoaster. Je plant iets vandaag en een week later is het nog niet gelukt. Gelukkig slaag ik er in mijn internet weer aan de praat te krijgen. Mijn simkaart was geannuleerd door te lange tijd op non-actief te staan (vreemd genoeg gebeurt dit nooit met mijn telefoonkaart). ’s Middags ga ik weer bij Linda langs. Ze is duidelijk minder geanimeerd, maar ik heb toch de indruk dat het redelijk gaat. We zitten wat op de veranda en kletsen wat over koetjes en kalfjes. Haar dochter Diminga komt er bij zitten. Ze was vroeger echt een foeilelijk meisje maar is in het laatste half jaar veranderd in een vrolijke, stralende jonge vrouw. Ze is erg lief voor Linda.

Vanmiddag ben ik uitgenodigd bij een trouwfeest, althans, het trouwfeest was gisteren, maar de bruid was daar niet bij. Die had dus vandaag haar eigen feestje. Tradities zijn wel eens anders dan je gewend bent. We leggen geld bij elkaar (ieder 2000 CFA = 3 Euro) en daar worden hapjes van gekookt en bier en wijn van gekocht. Na de eerste hapjes en biertjes beginnen de vrouwen te zingen. er worden ‘palmas’ gehaald, letterlijk ‘handpalmen’. Het zijn houten plankjes waarmee geklapt wordt op het ritme van de muziek. Een kalebas wordt op de kop gezet en een van de vrouwen begint het typische traditionele ritme op de kalebas te slaan met haar vuisten en haar handen. Een beetje snerpend zet ze een lied in dat door het koor van de omringende vrouwen wordt aangevuld. De liedjes gaan over het huwelijk. Ze zijn soms grappig, maar ook wel hard of droevig. Het gaat ook over het leed van het huwelijk, het verlies van een kind, de ontrouw van de man. Ondanks de soms trieste teksten wordt er hard gedanst. De blote stampende voeten begeleiden het geklap van de palmas en het zwaardere geluid van de kalebas. Sommige liedjes ken ik ondertussen ook wel een beetje. Het is geweldig om hier weer tussen te zitten. Er straalt zoveel energie van af. Deze mensen delen echt lief en leed. Het is natuurlijk niet altijd rozengeur en maneschijn, maar er is veel solidariteit onderling.

Plots wordt Maria weggeroepen. Het duurt een tijd voor ze weer terug komt en met een bezorgd gezicht naast me komt zitten. ‘Itchi is binnen’ zegt ze. Itchi is een volle nicht van Miguel en een vrouw die ik al jaren ken. Bij haar koop ik mijn ijsblokken voor het koelen van drank. ‘Haar zoon heeft de zoon van haar huurder vermoord. Ze gaat helemaal door het lint’. Ik schrik me natuurlijk een ongeluk. Haar zoon is al eerder bij een messengevecht betrokken geweest. Hij heeft bijna een jaar in het ziekenhuis gelegen en verschillende operaties ondergaan na een zware steekwond in zijn buik, ook in Senegal. Itchi huilt en schreeuwt. Ze schaamt zich dood. ‘Had hij mij maar vermoord’. Ze durft niet naar huis; ze is wel mee naar het ziekenhuis gegaan en heeft de jongen zien sterven. Haar zoon is met de noorderzon verdwenen. Ze is bang voor de reactie van de familie. Het zijn mensen uit Guinee Conakry. Hoewel Maria het zoveel mogelijk binnen probeert te houden, dringt het toch door tot het feest en langzaam maar zeker verdwijnt iedereen stilletjes naar huis. In huis heerst een droevige stemming. We kunnen niet veel doen, alleen Itchi troosten en proberen haar te overtuigen om vannacht maar hier te slapen. Ik ga na een tijdje toch maar naar huis. Morgen zien we wel weer verder.

Morgen wilde ik eigenlijk een dag achter de computer verdwijnen om een aantal dingen te doen, ook om deze eerste indruk almaar alvast door te sturen. Ik heb een klusje voor de universiteit en moet wat vragenlijsten invullen voor mijn loopbaantraject. Daar is wel een goede verbinding voor nodig. Omdat ik niet echt een vaste baan als excuus kan inzetten, word ik gemakkelijk ingeschakeld voor hand en span diensten als die nodig zijn. En zeker als het om familie gaat is dat moeilijk te weigeren. Het belooft in elk geval weer een bijzondere tijd te worden...

Zo, een eerste brief is er weer uit. Veel leesplezier.
Lieve