Farfana

Op de terugweg naar Buba stond ons een zak met 3 farfanas te wachten. Elk van hen woog ongeveer 10 kg! 30 kg grote rietrat (http://nl.wikipedia.org/wiki/Rietratten), een beetje veel voor bij de borrel! We verkopen er dan ook twee, kopen een levende kip en nemen één farfana mee naar Buba. Het is een enorm beest, de maat van een klein varkentje. Het dier is al helemaal schoongemaakt en we leveren het af bij de vrouw van Venancio (oud medewerker waterproject Buba) die het voor ons zal klaarmaken. Zoiets kan je vooral niet aan mij overlaten is het algemene idee, en terecht natuurlijk. Ik heb geen idee wat ik er mee aan zou moeten. Mijn kookkunsten op houtskoolvuurtjes zijn nog steeds belabberd.

Een paar uur later krijgen we een bomvolle schaal met vlees geleverd. Dit is een prima aanvulling bij het koude bier. Je moet eten bij het drinken, zeggen de Guineers altijd. Vroeger kon je in Guinee geen alcoholische drank kopen in een bar zonder daar iets te eten bij te bestellen. Het vlees smaakt heerlijk en pikkant. Het is mals, mager en niet draderig. Vreemd genoeg heeft het geen echte wildsmaak. Meer iets van konijn maar met toch een andere structuur. Ik kan er in elk geval niet afblijven. Omdat de farfana de oogsten van de mensen hier in het zuiden bedreigt doe ik ook nog een goede daad met het eten van dit vlees vind ik. Ik ga eens uitzoeken hoe ik vaker aan zo’n beest kan komen.

De verkoop van Cashew heeft enorm veel geld opgebracht afgelopen jaar met allerlei positieve gevolgen (je ziet heel veel huizen in het binnenland met nieuwe zinken daken bijvoorbeeld; een goede investering) en negatieve (nog meer nieuwe aanplant van cashew bomen). Via deze link is een artikel te lezen over oa de nadelen van de cashew aanplant en de invloed van wereldmarktprijzen op het leven van gewone mensen (http://www.peopleandplanet.net/?lid=30220&section=34&topic=27) (met dank aan Henk Eggers en Liesbeth Kok voor het doorsturen).

Het artikel heeft gelijk als het zegt dat de farfana hele oogsten opvreet. De oorzaak waarom ze het aantal niet meer kunnen controleren zal zeker ook wel bij emmigreren van vele jongeren liggen en bij de aanplant van cashew waardoor niet meer gebrand kan worden. Er is nog een andere reden. De farfana is zijn natuurlijke vijand kwijt en kan daardoor welig tieren. Farfana komen niet voor in gebieden waar bavianen voorkomen. Bavianen zijn door boeren verjaagd maar vooral doodgeschoten en opgegeten. Ook zij bedreigden de oogst, maar in veel mindere mate en men vind apenvlees gewoon erg lekker. Het evenwicht is dus grondig verstoord.

Ik zit me te bekenken of we van een nadeel geen voordeel kunnen maken. Zou het niet mogelijk zijn een jachtsysteem op te zetten om de farfanaplaag op te lossen en dit vlees hier in Bissau en elders te verkopen. Het is een ideale vervanging voor de import diepvrieskip waar ik me steeds meer aan ga ergeren. Het is een nationaal product en kan dus goedkoper aangeboden worden. Zal ik een farfana slagerij beginnen? Ik heb wel vaker dit soort ideeën maar kom meestal niet tot een uitwerking daarvan. Er komt natuurlijk nog veel meer bij kijken. Hoe houd je vlees goed in een land zonder stroom; is er inderdaad wel een markt voor (ik kan me zo voorstellen dat Islamieten bijvoorbeeld geen rat-achtigen eten en dat is toch een grote groep die ook nog eens redelijk kapitaalkrachtig is). Hoe krijg je de beesten van het binnenland in Bissau etc. etc. Je bent hier als ondernemer altijd verantwoordelijk voor de hele keten, van productie tot verkoop, en dat maakt het investeren niet eenvoudig.

Traditionele rijstbouw van Balanta zoals in het artikel beschreven staat levert geweldige rijst op, lekker, voedzaam en er zijn enorm veel variëteiten – een waarborg tegen ziekten. Maar, alles is handwerk en dat is dus ook de reden dat er steeds minder verbouwd wordt. Alleen het onderhouden van de bolanha’s (rijstvelden ommuurd met dijkjes die regelmatig bijgehouden moeten worden) is erg arbeidsintensief en het is zwaar werk. Van landbouw technici begrijp ik dat er geen mogelijkheid is om in deze vorm van rijstbouw dierlijke tractie of tractoren in te zetten. Geen idee of dat klopt, de realiteit is in elk geval dat het nergens gebeurt. Jongeren zien het gewoon niet meer zitten om op het land te werken, ze komen liever in de stad rondhangen zonder werk. Ik herinner me nog goed de razzia’s in Niger in Seyni Kountche’s tijd, waar werklozen en niet studerende jongeren van de straat geplukt werden en het platteland opgestuurd werden om te werken in de landbouw en veeteelt. Misschien een wat rigoureuze maatregel, maar of het nu echt een slecht idee is?

Er wordt ook nog weinig rijst verbouwd omdat de geïmporteerde vorm uit Taiwan en dat soort landen veel goedkoper is. Dat die rijst minder gezond is, is natuurlijk geen argument voor arme mensen. Een importreglementering voor witte, ongezonde rijst, zou een oplossing kunnen bieden, zeker als die samen zou gaan met het stimuleren van de traditionele rijstbouw. Het is trouwens wel zo dat de elite in Bissau ondertussen wel in de gaten heeft dat de nationale rijst beter is voor hun gezondheid. Ze nemen die dan ook gretig af maar sjacheren enorm over de prijs en producenten laten zich te makkelijk inpakken.
Tijdens onze reis naar Caiar kwamen we weer een ander probleem tegen. Daar is wel rijst, maar ze krijgen het hun dorp niet uit. Waarom zou je zoveel produceren als je het niet kan verhandelen? Net als bij de cashew is het zo dat als opkopers langskomen, ze een te lage prijs willen bieden en de producent er vrijwel niets aan overhoudt. Tijdens een bezoek vorig jaar aan Kabedu, ook in het zuiden maar een ander soort gebied, vertelden vrouwen mij dat ze zich verenigd hadden en nu samen hun product (palmolie) naar de stad brachten in plaats van ieder voor zich aan een opkoper te verkopen. Hun winsten waren daardoor aanzienlijk toegenomen. Een gelijkaardige oplossing stelde ik ook in Caiar voor aan Botcha. Hij had er zo op het eerste gezicht wel oren naar. Dit soort initiatieven werken het best als het van mensen zelf uitgaat.

Wat me toch met enige regelmaat stoort is de hulpafhankelijke houding van mensen in sommige regio’s. In Buba zitten velen eigenlijk gewoon te wachten op de terugkomst van de Nederlanders, alleen noemen ze het anders. Lieve, zei Francelino, jij moet hier in Buba komen ondernemen. Ik was benieuwd welke sector hij dan wel op het oog had voor me. Je zou een cybercafé kunnen beginnen en computerles kunnen geven. Een cybercafé, in Buba???? De 2 organisaties die in Buba werken hebben internet en stroom. Die worden al geen klant. Wie verder in Buba heeft er geld en kan lezen en schrijven en heeft behoefte aan achter een computer zitten? Computerles werd door het Cenfa (administratieve school) gegeven, maar die zijn er van lieverlee mee opgehouden. Hij kijkt me verbaasd aan als ik zeg dat het geen winst op zou gaan leveren. Moet dat dan???? Ja, waar dacht je dat ik van moest leven? Ik zie dat hij vooral teleurgesteld is in mijn gedrag. Waarom wil je ons niet helpen? Het is niet de eerste keer dat me dit overkomt. Sommigen schijnen niet te begrijpen dat ik er helemaal alleen voor sta om mijn brood te verdienen. Zij hebben allemaal wel iemand (mij bijvoorbeeld haha) waar ze van kunnen lenen of waar ze terecht kunnen. Ik heb dat niet. Ik heb geen uitkering, geen rijke ouders en geen geldboom in mijn tuin - de rijke man die ik zocht heb ik niet gevonden en om de loterij te winnen moet je loten kopen… Het dringt niet door. Blank = rijk.

De verkiezingsstrijd

De campagne voor de vervroegde presidentsverkiezingen is begonnen. Wat een circus! De stad is volgeplakt met affiches van de kandidaten. Het waren er 10, maar 1 heeft zich teruggetrokken (10 kleine negertjes…). Dit is trouwens een heel acceptabel aantal moet ik zeggen, zeker in vergelijking met een aantal jaren geleden toen er iets van 24 waren (bevolking Guinee Bissau 1.600.000)!! Er zijn natuurlijk maar een aantal kanshebbers. Die affiches zie je het vaakst. Ze hebben ook volgeplakte auto’s rondrijden, muziekplatformen, hele karavanen die het land in rijden en overal verkiezingstoespraken gaan houden. Vooral de officiële kandidaat van de PAIGC laat het breed hangen. Hij heeft natuurlijk directe toegang tot de staatskas als 1e minister. Het is een raadsel dat zijn kandidatuur geaccepteerd is: hij mag zich niet kandidaat stellen vanuit zijn functie van 1ste minister, maar hij kon ook geen ontslag nemen omdat er geen president is om dat ontslag te tekenen (de interim president is niet bevoegd). Hij heeft zichzelf dan maar afgezet en tegelijkertijd een vervangster aangesteld (ook niet echt zijn bevoegdheid) die tevens president is van zijn campagne. De constitutie geldt duidelijk niet voor ons allemaal. Daarnaast is hij met campagne voeren begonnen ruim een week voordat die geopend werd. De TV zendt alleen zijn campagne uit, daar hebben ze één of ander excuus voor gevonden, maar mij is wel duidelijk hoe dit werkt $$$$$$.

DE partij die vrijwel sinds de onafhankelijkheid onafgebroken aan de macht is heeft Cadogo (de 1ste minister dus) voorgedragen als hun kandidaat. Twee dagen later hebben een 70-tal leden van het centrale comité van de partij hun functie neergelegd omdat ze het niet eens waren met die kandidatuur. De stemming was openbaar; niet iedereen durfde blijkbaar zichtbaar tegen stemmen. Zo zijn er nu drie kandidaten uit 1 partij (Cadogo de officiële, Cerifo Nanjamo de huidige president van het parlement (en aardig populair) en Basiro Dja, minister van defensie (erg jong)). Eerst dacht ik dat het erg dom was, maar misschien is het strategisch wel slim. Ze vergroten de kans dat de partij weer aan de macht komt. De twee andere kandidaten zijn zogezegd onafhankelijk, maar ik weet wel zeker dat als een van hen wint, de partij zijn armen wel weer zal openen (dat is ook met Nino gebeurd een aantal jaren geleden).

Sinds gisteren is er schuin tegenover mijn huis een zetel van de PRS geopend (Partido de Renovaçao Social – partij van de sociale vernieuwing). Wat precies de functie van zo’n zetel is weet ik nog niet. Tot nu toe fungeert hij vooral als muziekmachine. Ik kan mezelf al twee dagen niet meer horen denken. Knalharde muziek, de hele dag door. Geen toespraken, geen politieke discours, alleen wat jongeren die rondhangen te niksen. Het grappigste is nog dat ze geen keuze maken in de muziek die ze draaien. Zonet een oud nummer van Super Mama Djombo waarin ‘Viva PAIGC’ wordt gezongen. Vanmiddag een aantal nummers van de campagne van Nino Vieira en dus ook PAIGC. Ik heb nog geen enkel PRS nummer gehoord om eerlijk te zijn. Zaterdag is de officiële opening, ik ben benieuwd en denk dat ik even moet verdwijnen. PRS is de partij van Kumba Yala die een aantal jaren geleden korte tijd president geweest is en met een staatsgreep van zijn troon gestoten is. Ondertussen heeft hij zich tot de Islam bekeerd (Mohammed Yala) en woont hij al jaren in Marokko. De lezers die hem kennen zullen wel verbaasd zijn over het feit dat hij nu Moslim is. Hij was een notoir zuipschuit en was vaker dronken dan nuchter. Intelligent is hij wel, heeft een aantal universitaire diploma’s (filosofie en religiewetenschappen in Portugal en rechten in Guinee). Hij heeft de laatste jaren toch flink aan populariteit ingeboet denk ik. Toch zou het wel weer eens zo kunnen zijn dat hij tweede wordt en de 2de ronde ingaat. Een van zijn grootste wapenfeiten als president was toch wel dat hij gedurende meer dan een jaar geen salarissen heeft laten uitbetalen. De schuld van de staat aan zijn ambtenaren die in die tijd is opgebouwd is nog steeds niet helemaal afbetaald.

Nog een oud president, van een overgangsregering weliswaar, is Henrique Rosa. Hij is een onafhankelijk kandidaat en mijn voorkeur gaat uit naar hem. Hij is iemand van verzoening en compromis. Dat kan het land best gebruiken want van echte stabiliteit is hier nog echt geen sprake.

Soms vraag ik me af of men zich bewust is van de ernst van de situatie van dit land en dus ook van deze verkiezingen. Ik discussieer graag en veel met jongeren. Niet over op wie ze moeten stemmen, dat moeten ze natuurlijk echt zelf uitzoeken, maar waarom en voor wat ze moeten stemmen. Wat is een president en wat doet hij, wat is een regering. Wat is een burger. In de socialistische/communistische periode van dit land had je een vak op school waarin dit soort zaken uitgelegd werden, weliswaar erg gericht op gehoorzaamheid en volgzaamheid aan de partij. Het was belangrijk om patriot te zijn, om trots te zijn op het land, om zijn plichten en zijn rechten te kennen. Jammer genoeg is dat langzaam verdwenen omdat het erg verweven was met de partij. Voor velen lijkt deze verkiezing te gaan over het verkrijgen van zoveel mogelijk T-shirts en petten of zo vaak mogelijk meerijden op een platform. Een zak rijst is ook nooit weg. In Pilon, mijn wijk, werd o.a. campagne gevoerd door de president van de kamer van koophandel. Hij werd in eerste instantie weggefloten omdat hij zijn belofte van de vorige verkiezing niet was nagekomen. Hij had beloofd dat er een centraal waterpunt zou komen in de wijk. Hij vertrok en binnen een mum van tijd werd er een waterpunt neergezet (er komt nog geen water uit, maar dat lijkt ineens een detail te zijn). Groot applaus is het gevolg terwijl hier natuurlijk niets van klopt. Hij heeft geen put gegraven of een boorgat gestoken. Hij heeft een kraan neergezet bovenop een publieke leiding. Dat is niet zijn water en wie gaat daar voor betalen, maar niemand lijkt dit een probleem te vinden. Ik durf mijn hand er voor in het vuur te steken dat er na de verkiezingen geen druppel water meer uit die kraan zal komen. Stunt twee van de partij: in mijn straat en de parallelle straat liggen ineens grote hopen kiezels. Die gaan ze, denk ik, over de straat heen vegen. ‘Repareren’ noemen ze dat. Dit is natuurlijk een compleet nutteloze actie, geen structurele reparatie, maar gewoon ‘window-dressing’. Ze doen jaren niets en dan ineens… Over dit soort stunten praat ik met jongeren. Over de plicht van een regering, politici etc. om te zorgen voor betere omstandigheden. Niet alleen om financiering los te weken bij de EU om een stukje straat aan te laten leggen, maar om een betere toekomst. Om beter opgeleide mensen, om werkgelegenheid, productie en fabrieken. Om een hospitaal waar je heen kan zonder angst om meteen dood te gaan. Om schooljaren zonder stakingen (dit jaar zou wel weer eens een 0-jaar kunnen worden zoals ze dat noemen). Maar neen, een politicus wordt uitgefloten omdat hij geen kraantje heeft neergezet wat niet eens zijn werk is.

Om beter uit te leggen wat ik bedoel, doe ik een theaterstukje. Ik heb een speech lopen bedenken vooral voor de partij die al 30 jaar aan de macht is:
ANOS, (Wij), wij hoeven geen ziekenhuizen want wij sturen onszelf en de onzen naar Frankrijk en Portugal als we ziek zijn…
Wij, wij hoeven geen fatsoenlijk onderwijs want onze kinderen gaan naar privé scholen en krijgen alle beurzen naar het buitenland …
Wij, wij moorden en roven en worden daar niet voor aangeklaagd want, wij stellen de rechters aan en betalen hen…
Wij, wij hoeven geen elektriciteit want wij hebben generatoren die door de staat van diesel voorzien worden…
Wij, wij hoeven geen salaris elke maand, wij graaien zelf wel in de kas
Kies op ons, zodat we gezellig door kunnen doen en jullie stom kunnen houden…

Deze speech zou in elk geval eerlijker zijn dan het geschreeuw dat ik nu hoor. De partij belooft van alles, de oppositie scheldt de partij uit. OK, genoeg hierover. We hopen vooral op rustige verkiezingen en op veel verstand in het hoofd van de kiezers. Nog één ‘detail’ trouwens. Alleen de mensen die gestemd hebben in 2008 mogen dit keer ook stemmen. Alle jongeren die toen geen 18 waren maar nu wel, mogen niet meedoen, alle studenten die in het buitenland zaten, alle migranten die teruggekeerd zijn etc., die mogen allemaal niet meedoen. Er zou geen tijd zijn om hen te recenseren. De kiezers die hun kieskaart van vorige keer verloren zijn kunnen een nieuwe ophalen, waarom niet meteen aan diezelfde tafel nieuwe mensen registreren en ze een kaart geven? Protest hiertegen heeft tot een rel geleid waar politie met de militairen slaags is geraakt. Het onderwerp is ondertussen van de tafel verdwenen.

Het vervolg laat ik voor een volgende brief, deze wordt te lang.
Ik groet jullie vanuit een gespannen Bissau,
Lieve
www.binobaibissau.nl
binobai.bissau@gmail.com