Gabu - Bafata

12 februari 2020

Het is zo moeilijk om een plek te vinden waar je op het internet kan dat ik maar meteen 2 verslagen stuur. Het volgende zal dan even duren.

De definitieve uitslag van de presidentsverkiezingen van december hangt als een donkere wolk over het land. De meeste mensen waarmee ik praat zijn overtuigd dat Domingos Simoes Perreira gewonnen heeft. Een beetje logica ondersteund dat idee toch wel. Umaru Sissoco is al weken in het buitenland op tournee als overwinnaar, maar een definitieve uitslag blijft uit. Het hooggerechtshof heeft een hertelling bevolen, de commissie die deze hertelling moet uitvoeren doet niet precies wat hen gevraagd is, tenminste, dat is wat ik er van begrijp. Ondertussen heeft iedereen zich er al mee bemoeid, CEDEAO, Uniao Africano, CPLP, UN, maar er lijkt niet veel te gebeuren. Sommige mensen zijn bang omdat Sissoco nogal dreigende taal heeft gebruikt. De meesten zijn gelaten, ook boos. Ik vraag me af of het hooggerechtshof wel een uitspraak durft te doen. Dat het zo niet veel langer verder kan is wel duidelijk. Blijkbaar ben ik ook altijd hier als er gerommel is (of misschien is er gewoon altijd gerommel).

Maandag lukte het niet om Domingos te pakken te krijgen, wel Fanta, zijn vrouw. Het duurt niet lang of Fanta brengt ons te eten. Daar kan je niet aan ontkomen en, het is altijd lekker. We krijgen rijst met vis, heel simpel. Na het stevige ontbijt kan er bij mijn niet veel meer in. Ik heb Maria in elk geval gevraagd me niet zulke enorme ontbijten voor te zetten (een half frans brood, 2 eieren zwemmend in olie...). Fanta is zoals altijd haar vrolijke, bezige zelf. Ze ziet er erg goed uit, belangrijk in dit land waar ik ook weer van de een en de ander hoor dat ze overleden zijn. Veel van hen jonger of even oud als ikzelf. Het zet je wel aan het denken.

Bij Gidia moet ik wat documenten afgeven. Omdat ze erg druk is met vanalles laat ik de documenten bij haar achter. Ze kan ze rustig bekijken, dan kijken we er nog een keer samen naar. Ik ben altijd onder de indruk van haar creativiteit. Steeds verzint ze weer een andere activiteit waarmee ze wat kan verdienen. Toch geen eenvoudige opgave in Bissau als je geen deel bent van het systeem. Ze verhuurt stukken van haar terrein aan handelaren die er een container op zetten vanwaaruit ze verkopen. De containers functioneren tegelijkertijd als afscherming van haar huis. Toen ik hier de laatste keer logeerde had ze een barretje waar ze ook eten verschafte. De bar is dicht, te veel mensen kwamen wel drinken, maar betalen, ho maar. Nu heeft ze twee Chinese gokautomaten staan. Vandaag werken ze niet, er is geen stroom, maar ze schijnen erg populair te zijn. Het is niet echt een verheffende bezigheid, maar ik kan me voorstellen dat het haar wat opbrengt.

Een nieuw verschijnsel in Bissau zijn de motor taxi's. In veel omliggende landen bestaan ze al jaren, vooral op routes waar de straten niet zo goed zijn, zijn ze erg populair. Soms rijdt een motor taxi voorbij met naast de chauffeur nog drie mensen. De chauffeur heeft meestal wel een helm ergens hangen, voor de passagiers zijn er geen helmen. Men is hier sowieso niet zo van de veiligheid. Niemand draagt een gordel in de auto bijvoorbeeld. Officieel moet het wel, tenminste de chauffeur zou een gordel moeten dragen, maar het is echt een uitzondering en meestal in auto's van organisaties die hun personeel het gebruik van een gordel opleggen.

We sluiten de avond af in het barretje waar we ook de eerste dag heengingen en halen wat kip met friet (geen lekkere friet dit keer...). Een ander nieuw verschijnsel is dat je bier niet per stuk, maar per 'monte' koopt. Een monte, een bergje of hoopje, wordt normaal gebruikt voor eten op de markt. Een monte tomaten of canha, maar nu hebben we dus ook een monte bier. Dat zijn er drie. Ben je met 2, dan bestel je toch een monte en drinkt door toch je twee montes op hebt. Bijna overal zijn de biertjes nu ook van 25 ipv 33 cl. Waar deze mode nu weer vandaan komt, geen idee. Maar ik denk dat het mensen vooral aanzet om meer te drinken.

Dinsdagochtend 6 uur ben ik bij de bushalte. Niet echt te vroeg want de bus is al meer dan half vol. We vinden plaats redelijk ver achterin terecht. Het is een min of meer comfortabele reisbus. Wel wat versleten, maar het valt best mee. Wanneer alle stoelen bezet zijn deelt het hulpje van de bus lege jerrycans uit waar mensen op kunnen zitten in het gangpad. Bagage gaat gelukkig onderin, dat scheelt alweer een hoop getrek en geduw. Er zit ook levende bagage tussen, geiten, kippen en een gillend varken. Als er iets gebeurt kan je hier echt geen kant op. Er zijn geen hamertjes om ramen stuk te slaan, er zijn geen brandblusapparaten, er zijn geen gordels, wel een bordje dat zegt dat gordels verplicht zijn... Ik merk dat ik, waarschijnlijk omdat ik toch 3 jaar niet in Afrika geweest ben, sommige zaken met erg westerse ogen zie. Er is geen hond die het mogelijke gevaar van zo een afgeladen bus ziet. Integendeel, het comfort van deze bussen is zo veel groter dan het transport waar ze het jaren mee hebben moeten doen dus zijn mensen er erg blij mee. Alles is relatief.

Ik kan me niet herinneren het ooit zo mistig gezien te hebben. Het is zelfs koud in de bus. Er is dus niet veel te zien onderweg. Vlak langs de weg staan enorm veel cashew bomen, maar dat was natuurlijk al langer zo. Het blijft de belangrijkste bron van inkomsten van het land. Jammer genoeg wordt de cashew nog steeds onbewerkt uitgevoerd. Er zou zoveel geld verdiend kunnen worden aan het verwerken en verpakken. Echte economische activiteiten zijn er sowieso niet. De staat investeert niet, maar ook de rijke Guineers niet. Wie geld heeft bouwt een huis, koopt een auto – en niet zo maar een auto meestal – en leeft op grote voet. Meestal hebben ze ook nog een huis in Portugal waar ze regelmatig heengaan, vaak om gezondheidsredenen trouwens want de gezondheidszorg hier vertrouwen ze voor geen centimeter, niet helemaal onterecht. Als het geld op is omdat ze niet meer dezelfde functie hebben is het feestje afgelopen. Dan is het te laat om nog een economische activitiet op te starten.

In Gabu gaan we meteen koffie en een broodje zoeken, we zijn allebei zonder ontbijt thuis vertrokken. In plaats van een broodje vinden we maniok hapjes, een soort kroketjes, heerlijk. Gabu is een soort kruispunt tussen Senegal en Guinee Conakry. Er gaat heel veel handel door deze stad en er heerst altijd een gezellige drukte. Kopers en verkopers lopen geannimmeerd rond. De verkopers roepen hun klanten. Langs de andere kant straalt het ook weer een soort armoede uit. Alles wordt per stuk verkocht, of het nu om sigaretten of om tomaten gaat. Ik weet niet hoe de situatie van de stroom is hier, maar meestal kopen mensen maar net voldoende voor de dag omdat ze geen voedsel kunnen bewaren. Daarnaast hebben ze vaak maar geld voor een dag, een maaltijd.

Afonso heeft afgesproken met een vriend van hem die sinds kort is aangesteld als directeur van toerisme. Hij neemt ons op sleeptouw en wil ons alle toeristische activiteiten laten zien, dat houdt ook in elk barretje. Elk barretje 1 monte bier... Overal worden we voorgesteld, hij is in functie en ik ben een vrouw die toeristen brengt... Ik voel met niet al te comfortabel bij dit verhaal, maar het komt hem heel goed uit om onder deze dekmantel alle hotelletjes en cafétjes te bezoeken. Steeds legt hij uit: zie je wel dat mijn functie niet alleen bestaat uit het ophalen van belasting, ik maak ook promotie voor jullie ondernemingen. Sommige plekken ken ik, andere zijn nieuw. Er zijn luxehotels en verhuur van kamertjes. Restaurants met wel 20 tafels en barretjes waar je met moeite 10 mensen binnen krijgt. We krijgen de suite te zien van een luxehotel met zwembad. Zelden heb ik zo'n verzameling kitch meubelen bij elkaar gezien. Alles blinkt. De eigenaar is er supertrots op. Toch zie je al snel dat veel van de gebruikte materialen, van sanitair bijvoorbeeld, van inferieure kwaliteit zijn, meestal chinees. Je kan ook niet veel anders krijgen hier. Dat betekent ook dat het er al snel minder deftig uit zal zien. Net zoals in het hotel waar wij verblijven (voor de kenners Vision). Er is wel een douche, maar geen douchekop, alleen een pijp. De bril van de WC is helemaal stuk, de kastdeuren hangen uit hun hengsels, de badkamer heeft geen deur meer, de lakens zijn volledig stukgewassen, je kijkt er zo doorheen. Verder is het prima en ik heb ook niet veel nodig, we slapen hier 1 nacht. Overdag is er geen stroom, 's avonds wel gelukkig, ook handig voor het opladen van telefoons en zo. Maar, nog steeds geen internet, ook niet in de duurdere hotels.

We worden uitgenodigd voor de lunch bij onze vriend. Nadat we voorgesteld worden aan zijn veel jongere vrouw krijgen we een rondleiding door het huis. Deze man houdt er echt wel van om mensen rond te leiden en kan het niet laten. Het is een groot huis, maar ze wonen er ook best met veel. Buiten hemzelf en zijn vrouw en de twee jongste kinderen wonen ook haar moeder en zus er. Er lopen ook mensen rond waar we niet aan voorgesteld worden, personeel denk ik. Het huis is omringd door een enorme tuin waar erg grote cashew bomen staan, verder is het helemaal kaal. We zetten ons in de schaduw van de cashew bomen en worden bediend. Rijst en kip met sla. Ik hoor hier altijd een beetje bij de mannen. Vrouwen bewegen zich vooral op de achtergrond, zij houden alles draaiend in het huis. Onze vriend vertelde eerder over zijn grotere kinderen, die zijn allemaal volwassen en hebben allemaal in het buitenland gestudeerd, sommigen zijn daar gebleven. Nu heeft hij dus weer twee jonge kinderen. Ik ga er van uit dat ook zijn vrouw 'nieuw' is.

Langs de ene kant heb ik het gevoel dat ik al tijden hier ben, langs de andere kant ben ik nog niet echt op stoom en heb nog vrijwel niemand gezien die op mijn lijstje staat. Dat komt wel goed, maar even lijken drie weken wel erg weinig. Internet is een probleem. Ik wil graag mijn eerste schrijfsel de deur uit doen, maar dat lijkt niet te lukken. Vandaag reizen we naar Bafata, vlakbij natuurlijk, en morgen pas weer naar Bissau. Daar zal het wel lukken.

Voor ons vertrek moeten we nog twee hotels bezoeken volgens onze toerisme directeur, maar ik denk eigenlijk dat we er stiekem vandoor gaan. Nog een rondje bier drinken was nu ook weer niet helemaal de bedoeling. Ik heb nu vooral zin in koffie...

Het lukt ons toch niet om te ontsnappen en gaan dus maar de twee laatste hotels bezoeken. Die liggen een beetje buiten het centrum. Het eerste hotel is gigantisch, niet in hoogte, maar in uitgestrektheid. Een enorme investering. We ontmoeten de eigenaar, een beetje sjofele man met afgetrapte schoenen en een afbrokkelend gebit. Volgens eigen zeggen heeft hij zijn geld in Europa verdiend en hier is doet hij ook nog iets voor de partij. Als mensen zeggen 'De partij' bedoelen ze nog steeds de PAIGC. Ik kan me niet van het idee ontdoen dat dit niet allemaal eerlijk verdiend geld kan zijn, maar je weet natuurlijk nooit. Bij ons is 'what you see, what you get', dat is hier eigenlijk nooit waar. We worden ontvangen in de bar omdat in de ontvangstzaal een seminar aan de gang is. Hoewel alles nog redelijk nieuw is, kan je toch zien dat ook hier weer de kwaliteit niet erg hoog is. In de bar heeft hij wel 6 verschillende soorten tegels gebruikt. Vermoedelijk goedkope resten. Het ziet er eigenlijk een beetje belachelijk uit. Niets past bij elkaar. Ook hier krijgen we weer een rondleiding. De kamers zijn niet erg groot, maar ook niet erg duur.

Het laatste hotel heb ik jaren geleden gezien. Een Fransman heeft het gebouwd. Ik kan me nog herinneren dat ik erg onder de indruk was van de architectuur. Daar schiet niet echt veel meer van over. Het heeft blijkbaar ook jaren leeggestaan en wordt nu weer opgeknapt. De prachtige entree is nu een donkere ruimte omdat er een plafond in is gemaakt. Heel jammer, de structuur van het halfronde dak was erg mooi.

Eindelijk kunnen we afscheid nemen en op zoek gaan naar een busje richting Bafata. Het is maar 50 kilometer. Net wanneer je denkt dat het busje wel vol is worden er nog een paar mensen ingeschoven. Ook vol is een relatief begrip. Wanneer we net vertrokken zijn valt een ram van het dak. Gelukkig blijft hij in het net hangen waarmee hij vastgemaakt is. Het scheelde niet veel of hij had een raam ingetrapt. Nadat hij weer vastgemaakt is kunnen we verder. Bij elke hobbel hoor je de ram blaten en de kippen die er naast liggen kakelen. Erg comfortabel zal het wel niet zijn. Wij zitten ook nogal ingeklemd.

We gaan op bezoek bij Balaké. Hij ontvangt ons in zijn zitkamer waar de televisie aan staat. Al Jazira zend Mekka uit waar duizenden mensen rond de Kaaba draaien. Ik kan er niet te lang naar kijken, je wordt er een beetje duizelig van. Na een tijdje zet Balaké een andere zender op. Ik heb eerst niet in de gaten welke zender, maar het blijkt BVN te zijn en ik kijk naar een programma op de Nederlandse zender MAX. Het is een beetje verwarrend. Balaké spreekt een aardig mondje Nederlands, vroeger kwam hij er vaker om vrachtwagens te kopen. Transport was zijn ding en als monteur had hij natuurlijk ook het voordeel dat hij zijn eigen wagenpark kon onderhouden. Nu is er niets meer te verdienen aan transport volgens hem. Elke handelaar heeft zijn eigen vrachtwagen of busje waarmee hij zijn spullen vervoert. Alleen in de periode van de cashew oogst is er veel behoefte aan vrachtwagens. Hij laat ons een ontwerp zien van een soort barbecue (fugadeiro). Bijna iedereen kookt op zo'n ding maar het staat altijd laag op de grond. Hij heeft er een ontworpen die wat hoger staan en waar zowel een pan op past als een gril. Ik vind het geniaal. Je zou zeggen dat hier wel vraag naar is, maar je weet het nooit. Guineers zijn nogal conservatief en niet erg in voor vernieuwing, zeker niet waar het huishouden betreft.

We logeren in kamers van een project beheerd door OGD (Organizacao Guineense de Desenvolvimento), de opvolger van SNV, die hier een project uitvoert. De kamers zijn in het oude stadsgedeelte. Het was daar vroeger een drukte van jewelste. Nu de markt verplaatst is naar boven, het oude centrum is helemaal verlaten. De straat is helemaal stuk, auto's kunnen er nog amper komen. Het lijkt wel een spookstad. Vanaf een uur of 7 's avonds is er stroom. De generator staat ook hier beneden en maakt flink lawaai. Toch hebben we er niet al te veel last van. 's Avonds gaan we weer naar boven en vinden een restaurantje waar we een gegrilde vis bestellen. Ik zal maar niet vertellen hoe heerlijk die vis was...

Morgen weer naar Bissau. Mijn eerste week zit er bijna op, de tijd vliegt voorbij.